ഫീ​ച്ച​ര്‍ ഡെ​സ്‌​ക് സു​പ്ര​ഭാ​തം

ചെ​ന്നൈ ന​ഗ​ര​ത്തി​ന്റെ മ​ധ്യ​ഭാ​ഗ​ത്താ​യാ​ണ് ട്രി​പ്ലി​ക്കേ​ന്‍ വാ​ലാ​ജാ ബി​ഗ് മോ​സ്‌​ക്. ചെ​ന്നൈ സെ​ന്‍ട്ര​ലി​ല്‍നി​ന്നു മാ​റി ന​ഗ​ര​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ ചു​ക്കാ​ന്‍പി​ടി​ക്കു​ന്ന ഗ്രേ​റ്റ് ചെ​ന്നൈ കോ​ര്‍പ​റേ​ഷ​ന്റെ ആ​സ്ഥാ​നം​പോ​ലും ന​ഗ​ര​ത്തി​ന്റെ ന​ടു​ഭാ​ഗ​ത്ത​ല്ലെ​ന്ന​ത് വ​സ്തു​ത​യാ​ണ്. എ​ന്നാ​ല്‍ ചെ​ന്നൈ ന​ഗ​ര​ത്തെ മു​ഴു​വ​നാ​യും ഒ​രാ​ള്‍ ഇ​പ്പോ​ഴും വീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. അ​ത് ആ ​ന​ഗ​ര​ത്തി​ന്റെ ന​ടു​ഭാ​ഗ​ത്തെ ചെ​റി​യ തെ​രു​വാ​യ ട്രി​പ്ലി​ക്കേ​നി​ലെ വാ​ലാ​ജാ ബി​ഗ് മോ​സ്‌​കി​ന്റെ മു​ന്‍ഭാ​ഗ​ത്തെ ഖ​ബ​ര്‍സ്ഥാ​നി​ല്‍ അ​ന്ത്യ​വി​ശ്ര​മം കൊ​ള്ളു​ന്ന വ​ലി​യ മ​നു​ഷ്യ​നാ​ണ്. ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്ത് മു​ഹ​മ്മ​ദ് ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ്!

സെ​ന്‍ട്ര​ല്‍ റെ​യി​ല്‍വേ സ്‌​റ്റേ​ഷ​നി​ല്‍നി​ന്ന് ഗ​വ​ണ്‍മെ​ന്റ് എ​സ്‌​റ്റേ​റ്റ് മെ​ട്രോ​യി​ല്‍ ക​യ​റി അ​ര​മ​ണി​ക്കൂ​ര്‍ സ​ഞ്ച​രി​ച്ചാ​ല്‍ ച​രി​ത്ര​പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​യ രാ​ജാ​ജി ഹാ​ളി​നു മു​ന്നി​ലെ​ത്താം. അ​വി​ടെ​നി​ന്ന് ഡി ​വ​ണ്‍ പൊ​ലി​സ് സ്റ്റേ​ഷ​ന് എ​തി​ര്‍ഭാ​ഗ​ത്താ​യി ചെ​ന്നൈ കോ​ര്‍പ​റേ​ഷ​ന്റെ നീ​ല ബോ​ര്‍ഡു​ണ്ട്. അ​തി​ല്‍ ത​മി​ഴി​ലും ഇം​ഗ്ലി​ഷി​ലു​മാ​യി ‘ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്ത് റോ​ഡ് ’ എ​ന്ന് കൊ​ത്തി​വ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. ട്രി​പ്ലി​ക്കേ​നി​ലെ ആ​ദം മാ​ര്‍ക്ക​റ്റും ഹ​മീ​ദി​യ ബി​ല്‍ഡി​ങ്ങും ത​ത്സ​മ​യം മ​ത്സ്യം വ​ച്ചു​വി​ള​മ്പു​ന്ന തൊ​പ്പി​വ​ച്ച തെ​രു​വി​ലെ ത​ട്ടു​ക​ട​ക്കാ​രെ​യും പെ​ട്രോ​മാ​സി​ന്റെ വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ല്‍ ചെ​ന്നൈ​യി​ലെ ചെ​റി​യ സ​മൂ​സ വി​ല്‍ക്കു​ന്ന ക​ട​ക​ളും ക​ട​ന്ന് മു​ന്നോ​ട്ടു​പോ​യാ​ല്‍ മു​സ്ഹ​ഫു​ക​ളും ത​സ്ബീ​ഹ് മാ​ല​ക​ളും പ​ര്‍ദ​യും നി​സ്‌​കാ​ര​ത്തൊ​പ്പി​യും വി​ല്‍ക്കു​ന്ന ക​ട​ക​ളു​ടെ നീ​ണ്ട​നി​ര കാ​ണാം. അ​വി​ടെ​നി​ന്ന് ര​ണ്ട​ടി മു​ന്നോ​ട്ട് വ​ലി​യൊ​രു ഗേ​റ്റ്. അ​തി​ന്റെ ചു​വ​രി​ല്‍ വാ​ലാ​ജാ ബി​ഗ് മോ​സ്‌​ക് എ​ന്ന് ആ​ലേ​ഖ​നം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ട്. അ​പ്പു​റ​ത്തെ ക​വാ​ട​വും ക​ട​ന്നാ​ല്‍ തു​റ​സ്സാ​യ സ്ഥ​ലം. അ​വി​ടെ സ​ന്ധ്യാ​ന​ട​ത്ത​ത്തി​നി​റ​ങ്ങി​യ പ്രാ​യം​ചെ​ന്ന മ​നു​ഷ്യ​നോ​ട് ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തി​ന്റെ ഖ​ബ​ര്‍ എ​വി​ടെ​യാ​ണെ​ന്ന് ചോ​ദി​ച്ചു. കൈ ​ചൂ​ണ്ടി അ​താ അ​വി​ടെ​യെ​ന്ന് ഉ​ത്ത​രം. ഉ​ട​നെ​യൊ​രു മ​റു​ചോ​ദ്യ​വും. കേ​ര​ള​ത്തി​ല്‍ നി​ന്നാ​ണോ​യെ​ന്ന്. മ​ഗ്‌​രി​ബ് ബാ​ങ്ക് വി​ളി​ക്കു​ന്ന സ​മ​യ​ത്താ​ണ് ഖ​ബ​റി​ട​ത്തി​ലേ​ക്കെ​ത്തി​യ​ത്.

പ​ള്ളി​യി​ലേ​ക്ക് ക​യ​റു​ന്ന ച​വി​ട്ടു​പ​ടി​ക്ക് വ​ല​തു ഭാ​ഗ​ത്താ​യി സ്റ്റീ​ല്‍ ക​മ്പി​ക​ള്‍ കൊ​ണ്ട് വേ​ലി​തി​രി​ച്ച് പ​ച്ച​പ്പ​ട്ട് പു​ത​പ്പി​ച്ച ഖ​ബ​റി​നു മു​ക​ളി​ല്‍ വെ​യി​ലേ​റ്റു വാ​ടി​പ്പോ​യ റോ​സാ​പു​ഷ്പ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ജീ​വി​ത​കാ​ല​ത്ത് എ​പ്പോ​ഴും ഇ​ന്ന സ്വ​ലാ​ത്തീ വ ​നു​സു​കീ എ​ന്ന് തു​ട​ങ്ങു​ന്ന സ​മ​ര്‍പ്പ​ണ​ത്തി​ന്റെ സൂ​ക്തം അ​ദ്ദേ​ഹം ഉ​രു​വി​ട്ടു​കൊ​ണ്ടേ​യി​രി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു​വ​ത്രെ. ഖ​ബ​റി​ട​ത്തി​ല്‍ സ്ഥാ​പി​ച്ച ക​റു​ത്ത മാ​ര്‍ബി​ള്‍ മീ​സാ​ന്‍ക​ല്ലി​ല്‍ ബി​സ്മി​ക്കു ശേ​ഷം അ​റ​ബി​യി​ല്‍ ഇ​ങ്ങ​നെ കൊ​ത്തി​വ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്: ‘എ​ന്റെ ആ​രാ​ധ​ന​ക​ളും ജീ​വി​ത​വും മ​ര​ണ​വും ലോ​ക ര​ക്ഷി​താ​വാ​യ അ​ല്ലാ​ഹു​വി​ന് സ​മ​ര്‍പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു’. ദി​ശാ​ബോ​ധ​മു​ള്ള രാ​ഷ്ട്രീ​യ നേ​താ​വ്, നാ​ടി​നും സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​നും വേ​ണ്ടി ജീ​വി​തം സ​മ​ര്‍പ്പി​ച്ച സേ​വ​ക​ന്‍, വി​ശു​ദ്ധ ജീ​വി​തം ന​യി​ച്ച മാ​തൃ​കാ പു​രു​ഷ​ന്‍, ച​രി​ത്ര​ത്താ​ളു​ക​ളി​ല്‍ ഇ​ടം​പി​ടി​ച്ച ആ ​വ​ലി​യ നേ​താ​വി​ന്റെ ഖ​ബ​റി​ട​ത്തി​ല്‍ ഈ ​വ​രി​ക​ളെ​ല്ലാ​തെ മ​റ്റെ​ന്താ​ണ് കൊ​ത്തി​വ​യ്ക്കു​ക.

* * * *

ല​ഖ്‌​നൗ​വി​ല്‍നി​ന്ന് ത​മി​ഴ്‌​നാ​ട്ടി​ല്‍ മ​ത​പ്ര​ബോ​ധ​ന​ത്തി​നെ​ത്തി​യ ഹ​സ്‌​റ​ത്ത് ബ​ഹീ​റു​ല്‍ ഉ​ലൂം അ​ബ്ദു​ല്‍ അ​ലി മു​ഹ​മ്മ​ദ് ഖാ​ദി​രി​യു​ടെ മ​ഖ്ബ​റ​യി​ല്‍നി​ന്ന് മ​ഗ്‌​രി​ബ് നി​സ്‌​കാ​ര ശേ​ഷം പ​ള്ളി​യി​ലെ ഖാ​ദിം ബ​ഷീ​ര്‍ അ​ഹ്മ​ദ് ച​ന്ദ​ന​ത്തി​രി ക​ത്തി​ച്ചു​തു​ട​ങ്ങി​യി​രു​ന്നു. അ​തി​ന്റെ സു​ഗ​ന്ധം അ​വി​ട​മാ​കെ പ​ര​ന്നു. നി​ര​വ​ധി മ​ഹാ​ന്‍മാ​രു​ടെ മ​ഖ്ബ​റ​ക​ളി​ലും മീ​സാ​ന്‍ക​ല്ലി​ന്റെ ഭാ​ഗ​ത്തെ ചി​ര​ട്ട​യി​ല്‍ ച​ന്ദ​ന​ത്തി​രി ക​ത്തി​ച്ചെ​ത്തി​യ ഖാ​ദിം, ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തി​ന്റെ ഖ​ബ​റി​ന​രി​കി​ലെ മ​ണ്ണു​നി​റ​ച്ച ചി​ര​ട്ട​യി​ലും മൂ​ന്ന് ച​ന്ദ​ന​ത്തി​രി​ക​ള്‍ വ​ച്ചു. തി​രി​ച്ചു ന​ട​ക്കാ​നൊ​രു​ങ്ങു​ന്ന​തി​നി​ടെ ചോ​ദി​ച്ചു; ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തി​നെ കാ​ണാ​ന്‍ വ​ന്ന​താ​ണോ എ​ന്ന്. ഇ​വി​ടെ കു​റെ മ​ഖ്ബ​റ​ക​ളു​ണ്ട്. പ​ക്ഷേ, ഈ ​മ​ഹാ​നെ കാ​ണാ​ന്‍ എ​വി​ടെ നി​ന്നൊ​ക്കെ​യോ ആ​ളു​ക​ള്‍ വ​രു​ന്നു.

ഇ​ശാ ബാ​ങ്ക് വി​ളി​ക്കാ​ന്‍ ഇ​നി​യും സ​മ​യം ബാ​ക്കി​യു​ണ്ട്. അ​തി​നി​ടെ​യാ​ണ് ബ​ഷീ​ര്‍ അ​ഹ്മ​ദ് മ​റ്റൊ​രു കാ​ര്യം പ​റ​ഞ്ഞ​ത്. ഇ​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞ തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ല്‍ മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി​യാ​യ ശേ​ഷം ക​രു​ണാ​നി​ധി​യും മ​ക​നും ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തി​ന്റെ ഖ​ബ​ര്‍ സ​ന്ദ​ര്‍ശി​ക്കാ​നെ​ത്തി​യി​രു​ന്നു. അ​ന്നെ​നി​ക്ക് ത​ലൈ​വ​ര്‍ കൈ​മ​ട​ക്ക് ത​ന്നു.

ദ്രാ​വി​ഡ പാ​ര്‍ട്ടി​ക​ള്‍ അ​വ​രു​ടെ ആ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​ര്‍ക്കൊ​പ്പ​മാ​ണ് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. ഏ​തു ദ്രാ​വി​ഡ പാ​ര്‍ട്ടി ഭ​രി​ച്ചാ​ലും ട്രി​പ്ലി​ക്കേ​ന്‍ ബി​ഗ് മോ​സ്‌​കി​ലെ ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തി​ന്റെ ഖ​ബ​റി​ട​ത്തി​ല്‍ മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി നേ​രി​ട്ടെ​ത്തി ഓ​ര്‍മ​പ്പൂ​ക്ക​ള​ര്‍പ്പി​ക്കും. തു​ട​ര്‍ന്നു​കൊ​ണ്ടേ​യി​രി​ക്കു​ന്ന ഒ​രു കാ​ര്യം. ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തി​ന്റെ ഭൗ​തി​ക​ദേ​ഹം പൊ​തു​ദ​ര്‍ശ​ന​ത്തി​നു​വ​ച്ചി​രു​ന്ന​ത് ചെ​ന്നൈ​യി​ലെ ന്യൂ​മാ​ന്‍ കോ​ള​ജി​ലാ​യി​രു​ന്നു. അ​ന്നു പ്രി​യ സു​ഹൃ​ത്തി​ന് ആ​ദ​രാ​ഞ്ജ​ലി​യ​ര്‍പ്പി​ച്ച്, അ​ല​ക​ട​ല്‍ പോ​ലെ വ​ന്ന ജ​ന​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​നി​ട​യി​ലൂ​ടെ മ​ട​ങ്ങു​മ്പോ​ള്‍ ദ്രാ​വി​ഡ രാ​ഷ്ട്രീ​യാ​ചാ​ര്യ​ന്‍ പെ​രി​യാ​ര്‍ ഇ.​വി രാ​മ​സാ​മി ഇ​ങ്ങ​നെ പ​റ​ഞ്ഞു: ‘ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തി​ന്റെ അ​നു​യാ​യി​ക​ള്‍ സു​കൃ​തം ചെ​യ്ത​വ​രാ​ണ്. അ​ദ്ദേ​ഹം എ​ല്ലാ അ​ര്‍ഥ​ത്തി​ലും മ​ഹാ​നാ​യ മ​നു​ഷ്യ​നാ​യി​രു​ന്നു’.

അ​ണ്ണാ​ദു​രൈ, ക​രു​ണാ​നി​ധി എ​ന്നി​വ​രെ​ല്ലാം അ​ദ്ദേ​ഹ​വു​മാ​യി ആ​ത്മ​ബ​ന്ധ​മു​ള്ള​വ​രാ​യി​രു​ന്നു. മ​ര​ണം വ​രെ ത​മി​ഴ്‌​രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്തി​ന്റെ ഗ​തി നി​ര്‍ണ​യി​ച്ചി​രു​ന്ന​വ​രി​ല്‍ പ്ര​മു​ഖ​നാ​യി​രു​ന്നു ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്ത്. ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തും പെ​രി​യാ​ര്‍ ഇ.​വി രാ​മ​സ്വാ​മി നാ​യ്ക്ക​റും ത​മ്മി​ല്‍ ന​ല്ല വ്യ​ക്തി​ബ​ന്ധം കാ​ത്തു​പോ​ന്നി​രു​ന്ന​താ​യി ച​രി​ത്ര​രേ​ഖ​ക​ളി​ല്‍ കാ​ണാം. ആ​ദ്യ​കാ​ല​ത്ത് ഒ​രു​മി​ച്ചാ​യി​രു​ന്ന ഇ​രു​വ​രും. പി​ന്നീ​ട് വ്യ​ത്യ​സ്ത പ്ര​വ​ര്‍ത്ത​ന മേ​ഖ​ല​യി​ലാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടും കാ​ണു​ക​യും മ​ണി​ക്കൂ​റു​ക​ള്‍ ദൈ​വ​വി​ശ്വാ​സം ഉ​ള്‍പ്പെ​ടെ​യു​ള്ള വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളി​ല്‍ സൗ​ഹൃ​ദ​പ​ര​മാ​യി സം​വാ​ദ​ത്തി​ല്‍ ഏ​ര്‍പ്പെ​ടു​ക​യും ചെ​യ്യു​മാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന് ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്തി​ന്റെ ജീ​വ​ച​രി​ത്ര ​ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തി​ല്‍ പ​റ​യു​ന്നു​ണ്ട്. 1960ക​ളു​ടെ അ​വ​സാ​നം ഡി.​എം.​കെ​യു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ല്‍ ത​മി​ഴ്‌​നാ​ട്ടി​ല്‍ ഭ​ര​ണം​പി​ടി​ച്ച രാ​ഷ്ട്രീ​യ​സ​ഖ്യ​ത്തി​ന്റെ സൂ​ത്ര​ധാ​ര​ക​രി​ലൊ​രാ​ള്‍ ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്താ​യി​രു​ന്നു.

* * * *

മി​യാ​ഖാ​ന്‍ ബി.​എ പാ​സാ​യി നി​ല്‍ക്കു​ന്ന സ​മ​യം. പി​താ​വ് ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ് മ​ദ്രാ​സ് നി​യ​മ​സ​ഭാ പ്ര​തി​പ​ക്ഷ നേ​താ​വാ​ണ്. തു​ട​ര്‍പ​ഠ​ന​ത്തി​ന് അ​പേ​ക്ഷ അ​യ​ച്ച​തു​പ്ര​കാ​രം എ​ന്‍ജി​നീ​യ​റി​ങ് കോ​ള​ജി​ല്‍ സീ​റ്റ് കി​ട്ടി. പ​ഠ​നം തു​ട​ങ്ങി ആ​റു​മാ​സം ക​ഴി​ഞ്ഞു. ഇ​തി​നി​ട​യി​ല്‍ നി​യ​മ​സ​ഭ​യി​ല്‍നി​ന്ന് ഒ​രു മ​ന്ത്രി വ​ന്ന് മ​ക​ന്റെ പ​ഠ​ന​കാ​ര്യം തി​ര​ക്കി. അ​ക്കാ​ര്യം മ​ന്ത്രി എ​ങ്ങ​നെ അ​റി​ഞ്ഞു​വെ​ന്നാ​യി അ​ദ്ദേ​ഹം. ‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പു​ത്ര​നാ​യ​തി​നാ​ല്‍ അ​ഡ്മി​ഷ​നു പ്ര​ത്യേ​കം പ​രി​ഗ​ണി​ച്ചു’വെ​ന്നു മ​ന്ത്രി​യും. മി​യാ​ഖാ​ന് സീ​റ്റ് കി​ട്ടി​യ​ത് ത​ന്റെ മ​ക​ന്‍ എ​ന്ന പ​രി​ഗ​ണ​ന​യി​ല്‍ ഒ​രു മ​ന്ത്രി​യു​ടെ ശു​പാ​ര്‍ശ വ​ഴി​യാ​ണെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞ പി​താ​വ് ഉ​ട​ന്‍ മ​ക​നോ​ട് പ​റ​ഞ്ഞു. ‘നാ​ളെ മു​ത​ല്‍ നീ ​കോ​ള​ജി​ല്‍ പോ​കേ​ണ്ട’. പി​താ​വി​ന്റെ അ​നു​സ​ര​ണ​യു​ള്ള പു​ത്ര​ന്‍ ആ ​ദി​വ​സം​ത​ന്നെ എ​ന്‍ജി​നീ​യ​റി​ങ് പ​ഠ​നം അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു.
1962ലെ ​ചൈ​ന​ക്കെ​തി​രാ​യ യു​ദ്ധ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ത​ന്റെ പു​ത്ര​ന്‍ മി​യാ​ഖാ​നെ പ​ട്ടാ​ള​ത്തി​ലേ​ക്ക് ദാ​നം ചെ​യ്ത് അ​ദ്ദേ​ഹം പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി പ​ണ്ഡി​റ്റ് നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന് എ​ഴു​തി​യ ക​ത്ത് പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​ണ്. 1965ലെ ​ഇ​ന്ത്യ​പാ​ക് യു​ദ്ധ​വേ​ള​യി​ല്‍ ത​ന്റെ വ​രു​മാ​ന​ത്തി​ല്‍നി​ന്ന് ന​ല്ലൊ​രു തു​ക മാ​സം തോ​റും രാ​ജ്യ​ത്തി​നു സം​ഭാ​വ​ന ചെ​യ്തു, ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ്.

ബാ​ല്യം​മു​ത​ല്‍ത​ന്നെ ക​ര്‍മ​നി​ര​ത​മാ​യി​രു​ന്നു ആ ​ജീ​വി​തം. ഹൈ​സ്‌​കൂ​ള്‍ പ​ഠ​ന​കാ​ല​ത്ത് ത​ന്റെ നാ​ട്ടി​ല്‍ മു​ഹ​മ്മ​ദ് ഇ​സ്മാ​ഈ​ലും സ​മ​പ്രാ​യ​ക്കാ​രും ചേ​ര്‍ന്ന് മു​സ്‌​ലിം ബാ​ല സം​ഘം എ​ന്ന പേ​രി​ല്‍ കൂ​ട്ടാ​യ്മ രൂ​പീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നു. അ​ന്ന​ത്തെ സാ​മൂ​ഹി​ക രാ​ഷ്ട്രീ​യ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച് ആ ​ബാ​ല്യ​ങ്ങ​ള്‍ ഇ​രു​ന്ന് ച​ര്‍ച്ച ചെ​യ്ത​താ​യി ച​രി​ത്ര​രേ​ഖ​ക​ളി​ല്‍ കാ​ണാം. സ്ത്രീ​ധ​ന സ​മ്പ്ര​ദാ​യ​ത്തെ ഇ​ല്ലാ​യ്മ ചെ​യ്യാ​ന്‍ പ്ര​ചാ​ര​ണം ന​ട​ത്തു​ക, വി​ധ​വാ പു​ന​ര്‍വി​വാ​ഹ​ത്തെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്കു​ക, സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​ര പോ​രാ​ട്ട​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച് ഗ്രാ​മീ​ണ​ര്‍ക്ക് അ​വ​ബോ​ധം ന​ല്‍കു​ക എ​ന്നി​വ​യൊ​ക്കെ​യാ​യി​രു​ന്നു അ​വ​രു​ടെ പ്ര​ധാ​ന പ്ര​വ​ര്‍ത്ത​ന​ങ്ങ​ള്‍. ഒ​രി​ക്ക​ല്‍ ഗ്രാ​മ​ത്തി​ല്‍ മ​ധു​ര​പ​ല​ഹാ​ര​ത്തി​ന്റെ അ​ള​വ് കു​റ​ഞ്ഞു എ​ന്ന കാ​ര​ണ​ത്താ​ല്‍ ഒ​രു വി​വാ​ഹം മു​ട​ങ്ങി. മു​ഹ​മ്മ​ദ് ഇ​സ്മാ​ഈ​ലും ബാ​ല​സം​ഘ​ത്തി​ലെ സ​ഹ​പ്ര​വ​ര്‍ത്ത​ക​രും വ​ര​നു മു​ന്നി​ല്‍ കു​ത്തി​യി​രി​പ്പ് സ​മ​രം ന​ട​ത്തി. വി​വാ​ഹം ന​ട​ത്താ​തെ പോ​വാ​ന്‍ അ​നു​വ​ദി​ക്കി​ല്ലെ​ന്ന അ​വ​രു​ടെ നി​ശ്ച​യ​ദാ​ര്‍ഢ്യ​ത്തി​ന് മു​ന്നി​ല്‍ വാ​ശി ഉ​പേ​ക്ഷി​ച്ചു വി​വാ​ഹം ന​ട​ന്നു. കോ​ള​ജ് വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​ന് മ​ദ്രാ​സി​ലേ​ക്കാ​യി​രു​ന്നു മു​ഹ​മ്മ​ദ് ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ എ​ത്തി​യ​ത്. എ​ന്നാ​ല്‍ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​ര പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യ​തി​നാ​ല്‍ ബി​രു​ദ​പ​ഠ​നം പൂ​ര്‍ത്തി​യാ​ക്കാ​ന്‍ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് സാ​ധി​ച്ചി​ല്ല.

* * * *

മു​സ്‌​ലിം സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ സാ​മൂ​ഹി​ക മു​ന്നേ​റ്റ​ത്തി​ന്റെ ചാ​ല​ക​ശ​ക്തി​യാ​യി​രു​ന്നു ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ്. മ​ദ്രാ​സി​ലെ ഗ​വ​ണ്‍മെ​ന്റ് മു​ഹ​മ്മ​ദ​ന്‍ കോ​ള​ജി​ന്റെ പേ​ര് ഗ​വ​ണ്‍മെ​ന്റ് കോ​ള​ജ് എ​ന്നാ​ക്കി​യ​പ്പോ​ള്‍ ന്യൂ​ന​പ​ക്ഷ​ങ്ങ​ള്‍ക്കു​ള്ള ചി​ല ആ​നു​കൂ​ല്യ​ങ്ങ​ള്‍ ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു. ഇ​തേ തു​ട​ര്‍ന്ന് അ​ത് പ​ഴ​യ​തു പോ​ലെ ആ​ക്കാ​ന്‍ അ​ന്ന് മ​ദ്രാ​സി​ലെ പ്ര​തി​പ​ക്ഷ നേ​താ​വാ​യി​രു​ന്ന ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്ത് പ​രി​ശ്ര​മി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും വി​ജ​യി​ച്ചി​ല്ല. ഇ​തേ​തു​ട​ര്‍ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ​രി​ശ്ര​മ​ഫ​ല​മാ​യി മ​ദ്രാ​സി​ല്‍ ന്യൂ ​കോ​ള​ജ്, തൃ​ച്ചി​യി​ലെ ജ​മാ​ല്‍ മു​ഹ​മ്മ​ദ് കോ​ള​ജ്, കേ​ര​ള​ത്തി​ല്‍ ഫാ​റൂ​ഖ് കോ​ള​ജ് എ​ന്നി​വ ഉ​യ​ര്‍ന്നു. ഇ​തു​ക​ഴി​ഞ്ഞും അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ​രി​ശ്ര​മ​ഫ​ല​മാ​യി ത​മി​ഴ്‌​നാ​ട്ടി​ല്‍ അ​ഞ്ചോ​ളം ഉ​ന്ന​ത വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ള്‍ ഉ​യ​ര്‍ന്നു. ഈ ​സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ള്‍ക്ക് വേ​ണ്ടി പ​ണം സ്വ​രൂ​പി​ക്കാ​ന്‍ അ​ദ്ദേ​ഹം ബ​ര്‍മ്മ അ​ട​ക്കം വി​വി​ധ​യി​ട​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് യാ​ത്ര ചെ​യ്തു. ഫ​റോ​ക്കി​ല്‍ ഒ​രു അ​റ​ബി​ക് കോ​ള​ജ് സ്ഥാ​പി​ക്കാ​ന്‍ മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു ആ​ദ്യ ഉ​ദ്ദേ​ശ്യം. അ​പേ​ക്ഷ ക​ണ്ട ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ് പ​റ​ഞ്ഞു ‘അ​റ​ബി​ക് കോ​ള​ജ​ല്ല, ഒ​രു ഫ​സ്റ്റ് ഗ്രേ​ഡ് കോ​ള​ജാ​ണ് വേ​ണ്ട​ത് ’. അ​തി​നെ​വി​ടെ​യാ​ണ് പ​ണം എ​ന്ന ചോ​ദ്യം കേ​ട്ട​പ്പോ​ള്‍ ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്ത് കൊ​ടു​ത്ത മ​റു​പ​ടി ച​രി​ത്ര​മാ​ണ്. ‘പ​ണം ആ​ദ്യം ക​ണ്ടി​ട്ട് ഈ ​സ​മു​ദാ​യം ഇ​തു​വ​രെ ഒ​ന്നി​നും ഇ​റ​ങ്ങി​യി​ട്ടി​ല്ല’ ആ ​നി​ശ്ച​യ​ദാ​ര്‍ഢ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ്.

മ​ദി​രാ​ശി​യി​ലെ ജ​മാ​ല്‍ മു​ഹി​യു​ദ്ദീ​ന്‍ ക​മ്പ​നി​യി​ല്‍ തോ​ല്‍വ്യ​വ​സാ​യി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു ജ​മാ​ല്‍ മു​ഹി​യു​ദ്ദീ​നും മ​ക്ക​ളാ​യ ജ​മാ​ല്‍ മു​ഹ​മ്മ​ദും മു​ഹ​മ്മ​ദ് അ​ബ്ദു​ല്ല​യും. ക​മ്പ​നി​യു​ടെ ലാ​ഭ​ത്തി​ല്‍നി​ന്ന് ഒ​രു വി​ഹി​തം ജ​മാ​ല്‍ മു​ഹി​യു​ദ്ദീ​ന്‍ സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​നു വേ​ണ്ടി ചെ​ല​വ​ഴി​ച്ചു. മ​ദ്രാ​സ് മേ​ഖ​ല​യി​ല്‍ മു​സ്‌​ലിം ലീ​ഗ് പാ​ര്‍ട്ടി​യു​ടെ രൂ​പീ​ക​ര​ണ​ത്തി​ലും വ​ള​ര്‍ച്ച​യി​ലും ഈ ​ക​മ്പ​നി​ക്ക് ന​ല്ല​പ​ങ്കു​ണ്ട്. ക​മ്പ​നി​യു​ടെ വ്യാ​പാ​ര കാ​ര്യ​ങ്ങ​ള്‍ക്കു പു​റ​മെ, ഇ​ത്ത​രം സാം​സ്‌​കാ​രി​ക, മ​ത, രാ​ഷ്ട്രീ​യ ഇ​ട​പെ​ട​ലു​ക​ളു​ടെ​യെ​ല്ലാം പ്ര​ധാ​ന ചാ​ല​ക​ശ​ക്തി ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്ത് ആ​യി​രു​ന്നു.

ഇ​തി​നി​ട​യി​ല്‍ ജ​മാ​ല്‍ മു​ഹ​മ്മ​ദ് സാ​ഹി​ബി​ന്റെ സ​ഹോ​ദ​ര​ന്‍ മു​ഹ​മ്മ​ദ് അ​ബ്ദു​ല്ല സാ​ഹി​ബി​ന്റെ മ​ക​ള്‍, ജ​മാ​ല്‍ ഹ​മീ​ദ ബീ​വി​യെ മു​ഹ​മ്മ​ദ് ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ് 1923ല്‍ ​വി​വാ​ഹം ചെ​യ്തു.

മ​ത​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ള്‍ക്കാ​യി പ്ര​മു​ഖ പ​ണ്ഡി​ത​രെ അ​ദ്ദേ​ഹം മ​ദ്രാ​സി​ലെ​ത്തി​ച്ചു. ര​ണ്ടാം ലോ​ക മ​ഹാ​യു​ദ്ധ​ത്തോ​ടെ പ്ര​തി​സ​ന്ധി​യി​ലാ​യ ക​മ്പ​നി വ്യാ​പാ​രം അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു, പി​ന്നീ​ടാ​ണ് ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ് പൊ​തു​രം​ഗ​ത്ത് സ​ജീ​വ​മാ​കു​ന്ന​ത്. മ​ദ്രാ​സ് ജി​ല്ലാ മു​സ്‌​ലിം ലീ​ഗ് പ്ര​സി​ഡ​ന്റാ​യ ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ്, രാ​പ​ക​ല്‍ ഭേ​ദ​മ​ന്യേ പാ​ര്‍ട്ടി പ്ര​വ​ര്‍ത്ത​ന​ത്തി​ല്‍ സ​ജീ​വ​മാ​യി. 1946ല്‍ ​മ​ദ്രാ​സി​ലെ മു​സ്‌​ലിം സം​വ​ര​ണ സീ​റ്റി​ല്‍ നി​ന്ന് എ​തി​രി​ല്ലാ​തെ നി​യ​മ​സ​ഭ​യി​ലേ​ക്ക് തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. 1947ല്‍ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ല​ബ്ധി​യോ​ടൊ​പ്പം ദൗ​ര്‍ഭാ​ഗ്യ​ക​ര​മാ​യ ഇ​ന്ത്യാ വി​ഭ​ജ​ന​വും ന​ട​ന്നു. സ​ര്‍വേ​ന്ത്യാ മു​സ്‌​ലിം ലീ​ഗ് അ​സ്ത​മി​ച്ചു. മു​സ്‌​ലിം ലീ​ഗി​ന്റെ സ​മു​ന്ന​ത നേ​താ​ക്ക​ളെ​ല്ലാം പാ​കി​സ്താ​നി​ലേ​ക്കു പോ​യി. അ​ന്ന് മ​ദ്രാ​സ് നി​യ​മ​സ​ഭ​യി​ല്‍ ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്ത് പ്ര​തി​പ​ക്ഷ നേ​താ​വാ​യി​രു​ന്നു, ഒ​പ്പം ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ഭ​ര​ണ​ഘ​ട​നാ നി​ര്‍മാ​ണ​സ​ഭ​യി​ലും അ​ദ്ദേ​ഹം അം​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. മു​സ്‌​ലിം ലീ​ഗി​ലെ പ്ര​മു​ഖ​രെ​ല്ലാം പാ​കി​സ്താ​നി​ലേ​ക്ക് പോ​യി. മ​ദി​രാ​ശി​യി​ലും മ​ല​ബാ​റി​ലും മാ​ത്രം ലീ​ഗ് ബാ​ക്കി​യാ​യി. സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യാ​ന​ന്ത​ര ഇ​ന്ത്യ​യി​ല്‍ ലീ​ഗി​ന്റെ പ്ര​സ​ക്തി​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് ഒ​ട്ടേ​റെ ച​ര്‍ച്ച​ക​ള്‍ ന​ട​ന്നു. 1948 മാ​ര്‍ച്ച് 10നു ​മ​ദ്രാ​സ് രാ​ജാ​ജി ഹാ​ളി​ല്‍ ലീ​ഗ് കൗ​ണ്‍സി​ല്‍ യോ​ഗ​ത്തി​ല്‍ 51 പ്ര​തി​നി​ധി​ക​ള്‍ പ​ങ്കെ​ടു​ത്തു. ലീ​ഗ് പ്ര​വ​ര്‍ത്ത​ന​വു​മാ​യി മു​ന്നോ​ട്ടു​പോ​ക​ണ​മെ​ന്ന ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബി​ന്റെ വാ​ദ​ത്തെ 37 പേ​ര്‍ പി​ന്തു​ണ​ച്ചു. അ​ങ്ങ​നെ, ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബ് പ്ര​സി​ഡ​ന്റാ​യി ഇ​ന്ത്യ​ന്‍ യൂ​നി​യ​ന്‍ മു​സ്‌​ലിം ലീ​ഗ് പി​റ​ന്നു.

തി​രു​നെ​ല്‍വേ​ലി​യി​ല്‍ സാ​ധാ​ര​ണ വ​സ്ത്ര വ്യാ​പാ​രി കു​ടും​ബ​ത്തി​ല്‍ മി​യാ ക​ണ്ണ് റാ​വു​ത്ത​രു​ടെ​യും മു​ഹ്‌​യു​ദ്ദീ​ന്‍ ഫാ​ത്തി​മ ഉ​മ്മ​യു​ടെ​യും മ​ക​നാ​യി 1896ല്‍ ​തി​രു​നെ​ല്‍വേ​ലി പേ​ട്ട​യി​ലാ​ണ് മു​ഹ​മ്മ​ദ് ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ ജ​നി​ച്ച​ത്. ധ​നി​ക​നാ​യാ​ണ് ജ​ന​ന​മെ​ങ്കി​ലും മ​ര​ണ സ​മ​യ​ത്ത് തു​ര്‍ക്കി​ത്തൊ​പ്പി​യും ക​ണ്ണ​ട​യും ധ​രി​ച്ചി​രു​ന്ന വ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളും ഒ​രു ത​സ്ബീ​ഹ് മാ​ല​യും നി​സ്‌​കാ​ര​പ്പാ​യ​യും മാ​ത്ര​മേ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റേ​താ​യി ശേ​ഷി​ച്ചി​രു​ന്നു​ള്ളൂ.

* * * *

പാ​ര്‍ല​മെ​ന്റ് അം​ഗ​മാ​യി​ട്ടും അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വീ​ട്ടി​ല്‍ അ​തി​ഥി​ക​ള്‍ക്ക് ഇ​രി​ക്കാ​ന്‍ ഒ​രു ക​സേ​ര​പോ​ലും ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ഒ​രി​ക്ക​ല്‍ അ​സു​ഖ​ബാ​ധി​ത​നാ​യി വീ​ട്ടി​ല്‍ ക​ഴി​യു​ക​യാ​യി​രു​ന്ന ഇ​സ്മാ​ഈ​ല്‍ സാ​ഹി​ബി​നെ കാ​ണാ​നെ​ത്തി​യ ക​രു​ണാ​നി​ധി​ക്കും സം​ഘ​ത്തി​നും ഇ​രി​ക്കാ​ന്‍ അ​ടു​ത്ത വീ​ടു​ക​ളി​ല്‍നി​ന്ന് ക​സേ​ര കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നി​രു​ന്ന​താ​യി ച​രി​ത്ര​രേ​ഖ​ക​ളി​ല്‍ കാ​ണാം. മൂ​ന്ന് പ​തി​റ്റാ​ണ്ടി​ന​ടു​ത്ത് ഡ​ല്‍ഹി​യി​ല്‍ ജീ​വി​ച്ചി​ട്ടും പ​ത്‌​നി​യെ ഒ​രി​ക്ക​ല്‍പോ​ലും ഡ​ല്‍ഹി കാ​ണി​ക്കാ​ന്‍ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി​ല്ല. ഹ​ജ്ജ് യാ​ത്ര​യി​ല്‍ സ​ര്‍ക്കാ​ര്‍ പ്ര​തി​നി​ധി എ​ന്ന ആ​നു​കൂ​ല്യ​വും വേ​ണ്ടെ​ന്നു​വ​ച്ചു. പാ​ര്‍ല​മെ​ന്റ് അം​ഗം എ​ന്ന നി​ല​യി​ല്‍ മു​സ്‌​ലിം ലീ​ഗ് കാ​ര്‍ അ​നു​വ​ദി​ച്ച​പ്പോ​ള്‍ അ​തും നി​ര​സി​ച്ചു. ത​ന്റെ മു​റി​യി​ല്‍ വെ​ല്‍വെ​റ്റ് വി​രി​ച്ച കി​ട​ക്ക ക​ണ്ട​പ്പോ​ള്‍ എ​ന്റെ ഖ​ബ​റി​ല്‍ നി​ങ്ങ​ള്‍ ഇ​ത് കൊ​ണ്ടു​വ​യ്ക്കു​മോ എ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞ് അ​ദ്ദേ​ഹം ദേ​ഷ്യ​പ്പെ​ട്ട​ത്രെ.

താ​ന്‍ വീ​ട്ടി​ലി​ല്ലാ​ത്ത സ​മ​യ​ത്ത് ത​നി​ക്ക് അ​വ​കാ​ശ​പ്പെ​ട്ട റേ​ഷ​ന്‍ വാ​ങ്ങ​രു​ത് എ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം വീ​ട്ടു​കാ​രെ വി​ല​ക്കി​യി​രു​ന്നു. ഒ​രി​ക്ക​ല്‍ ടാ​ക്‌​സി​യി​ല്‍ യാ​ത്ര ചെ​യ്ത​പ്പോ​ള്‍ ഡ്രൈ​വ​ര്‍ ഒ​രു​രൂ​പ കു​റ​ച്ചു വാ​ങ്ങി. ആ ​ഒ​രു​രൂ​പ ത​ന്റെ കൂ​ടെ​യു​ള്ള അ​നു​യാ​യി​യെ ഏ​ല്‍പ്പി​ച്ച് അ​ത് ദാ​നം​ചെ​യ്യാ​ന്‍ പ​റ​ഞ്ഞു. അ​യാ​ള്‍ ഒ​രു രൂ​പ​ക്ക് ഈ​ത്ത​പ്പ​ഴം വാ​ങ്ങി പ​ള്ളി​യി​ല്‍ നോ​മ്പ് തു​റ​ക്കു​ന്ന​വ​ര്‍ക്ക് വി​ത​ര​ണം ചെ​യ്തു!
പാ​ര്‍ല​മെ​ന്റ് അം​ഗം എ​ന്ന നി​ല​യി​ല്‍ ത​ന്റെ ആ​രാ​ധ​നാ ക​ര്‍മ​ങ്ങ​ള്‍ക്ക് ഭം​ഗം​വ​രു​ന്ന​ത് പ​റ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ട് ഇ​ട​ക്കി​ടെ പൊ​ട്ടി​ക്ക​ര​ഞ്ഞി​രു​ന്നു ആ ​മ​ഹാ​മ​നീ​ഷി. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ഖാ​ഇ​ദെ മി​ല്ല​ത്ത് (സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ നേ​താ​വ്) എ​ന്നു വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ച​ത് വെ​ല്ലൂ​ര്‍ ബാ​ഖി​യാ​ത്തി​ലെ വി​ഖ്യാ​ത പ​ണ്ഡി​ത​നാ​യി​രു​ന്ന മൗ​ലാ​ന അ​മാ​നി ഹ​സ്ര​ത്താ​ണ്. 1972 ഏ​പ്രി​ല്‍ നാ​ലി​നാ​ണ് വ​ലി​യൊ​രു ജ​ന​ത​യെ അ​നാ​ഥ​രാ​ക്കി ആ ​മ​ഹാ​ന്‍ വി​ട​വാ​ങ്ങി​യ​ത്.
•