HOME
DETAILS

വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​ലെ സി.​എ​ച്ച് ടച്ച്

  
backup
September 25 2022 | 02:09 AM

education-ch-muhammed-koya

അ​ബ്ദു​ല്ല വാ​വൂ​ര്‍

വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ മേഖലയിൽ സം​സ്ഥാ​നം കൈ​വ​രി​ച്ച അ​പൂ​ര്‍വ നേ​ട്ട​ങ്ങ​ളു​ടെ ച​രി​ത്ര​വാ​യ​ന​യി​ലേ​ക്ക് ക​ട​ന്നു​വ​ന്നാ​ല്‍ സി.​എ​ച്ച് മു​ഹ​മ്മ​ദ് കോ​യ​യു​ടെ ദീ​ര്‍ഘ​വീ​ക്ഷ​ണ​വും ന​യ​പ​രി​പാ​ടി​ക​ളും ജ്വ​ലി​ച്ചു നി​ല്‍ക്കു​ന്ന​താ​യി കാ​ണാം. വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ വ​കു​പ്പി​ല്‍ ഏ​റ്റ​വും കൂ​ടു​ത​ല്‍ കാ​ല​വും ത​വ​ണ​യും മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടു​ണ്ട് സി.​എ​ച്ച്. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വി​യോ​ഗ​ത്തി​ന് നാ​ലു പ​തി​റ്റാ​ണ്ടോ​ടടു​ത്തെ​ങ്കി​ലും പ​ല മേ​ഖ​ല​ക​ളി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ, വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മേ​ഖ​ല​യി​ലും സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ റെ​ക്കോ​ര്‍ഡ് ഇ​ന്നു​വ​രെ ആ​രും ഭേ​ദി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. ആ​റ് മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി​മാ​ര്‍ക്കു കീ​ഴി​ലും മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി​പ​ദ​ത്തി​ലെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ഴും, ആകെ എ​ഴു ത​വ​ണ സി.​എ​ച്ച് വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ വ​കു​പ്പി​ന്റെ ചു​മ​ത​ല​യി​ല്‍ വ​ന്നു. 1967 മാ​ര്‍ച്ച് ആ​റി​ന് ആ​ദ്യ​മാ​യി മ​ന്ത്രി​സ​ഭ​യി​ല്‍ അം​ഗ​മാ​യ സ​മ​യ​ത്തു തു​ട​ങ്ങി​യ സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മേ​ഖ​ല​യി​ലെ പ്ര​യാ​ണം - ഇ​ട​ക്കാ​ല​ത്ത് പാ​ര്‍ല​മെ​ന്റ് അം​ഗ​മാ​യ സ​മ​യ​ത്തും ഒ​രു തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പു കേ​സി​ലെ ഹൈ​ക്കോ​ട​തി വി​ധി​യെ തു​ട​ർന്നു​ള്ള കാ​ല​വും ഒ​ഴി​ച്ചു​നി​ര്‍ത്തി​യാ​ല്‍ - 1983 സെ​പ്റ്റം​ബ​ര്‍ 28 വ​രെ തു​ട​ര്‍ന്നു. ഇ​തി​ല്‍ നാ​യ​നാ​ര്‍ മ​ന്ത്രി​സ​ഭ​യി​ല്‍ ഒ​ന്നേ​മു​ക്കാ​ല്‍ വ​ര്‍ഷം മ​ന്ത്രി​യാ​യ ബേ​ബി ജോ​ണി​ന്റെ സ​മ​യം മാ​റ്റി​നി​ര്‍ത്തി​യാ​ല്‍, സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ സ​ഹ​പ്ര​വ​ര്‍ത്ത​ക​രാ​യ ചാ​ക്കീ​രി അ​ഹ​മ്മ​ദ്കു​ട്ടി​യും യു.​എ ബീ​രാ​നും താ​ന്‍ ഉ​പ​മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി​യാ​യ സ​മ​യ​ത്ത് പി.​ജെ ജോ​സ​ഫും ടി.​എം ജേ​ക്ക​ബും വ​കു​പ്പി​ന് നേ​തൃ​ത്വം ന​ല്‍കി​യ​പ്പോ​ള്‍ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മേ​ഖ​ല​യി​ല്‍ ഒ​രു സി.​എ​ച്ച് സ്വാ​ധീ​നം ഉ​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ണ്ട്. 1967 മു​ത​ല്‍ 1983 സെ​പ്റ്റം​ബ​ര്‍ 28 വ​രെ​യു​ള്ള ഇ​ക്കാ​ല​യ​ള​വ് ന​മു​ക്ക് വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​ലെ സി.​എ​ച്ച് യു​ഗം എ​ന്ന് വി​ശേഷിപ്പി​ക്കാം (ക​ട​പ്പാ​ട്: പ്രൊ​ഫ. സി.​എ അ​ബ്ദു​സ്സ​ലാം)


പൊ​തു​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മേ​ഖ​ല​യി​ല്‍ സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ കാ​ല​യ​ള​വി​ലു​ണ്ടാ​യ സ്ഥാ​പ​ന​പ​ര​മാ​യ വ​ള​ര്‍ച്ച പ്ര​ത്യേ​കം എ​ടു​ത്തു​പ​റ​യേ​ണ്ട​തു​ണ്ട്. ഐ​ക്യ​കേ​ര​ള രൂ​പീ​ക​ര​ണ സ​മ​യ​ത്ത് സ​ര്‍ക്കാ​ര്‍-​എ​യ്ഡ​ഡ്-​അ​ണ്‍ എ​യ്ഡ​ഡ് മേ​ഖ​ല ഉ​ള്‍പ്പെ​ടെ സം​സ്ഥാ​ന​ത്ത് 9,137 വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളാ​ണ് ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​ത്. അ​ത് 1967 ലേ​ക്കെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ള്‍ 10,788 ലെ​ത്തി. പി​ന്നീ​ട് 1967 മു​ത​ല്‍ 1983 വ​രെ​യു​ള്ള കാ​ലം പൊ​തു​വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ എ​ണ്ണം 12,087 ലെ​ത്തി. സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ കാ​ല​യ​ള​വി​ല്‍ 1,299 വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ള്‍ കൂ​ടി എ​ന്ന് കാ​ണാ​ന്‍ ക​ഴി​യും. (വി​ശ​ക​ല​നം താ​ഴെ ചാ​ര്‍ട്ടി​ല്‍)

വ​ര്‍ഷം ഇ​നം എ​ണ്ണം
1957 ഹൈ​സ്‌​കൂ​ള്‍ 762
ട്രെ​യിനിങ്
സ്‌​കൂ​ള്‍ 87
എ​ല്‍.​പി സ്‌​കൂ​ള്‍ 6,699
യു.​പി സ്‌​കൂ​ള്‍ 1,589

1967 ഹൈ​സ്‌​കൂ​ള്‍ 1,275
ട്രെ​യിനിങ്
സ്‌​കൂ​ള്‍ 105
യു.​പി സ്‌​കൂ​ള്‍ 2,475
എ​ല്‍.​പി സ്‌​കൂ​ള്‍ 6,933
ആ​കെ 10,788

1983 ഹൈ​സ്‌​കൂ​ള്‍ 2,331
ട്രെ​യിനിങ്
സ്‌​കൂ​ള്‍ 92
യു.​പി സ്‌​കൂ​ള്‍ 2,822
എ​ല്‍.​പി സ്‌​കൂ​ള്‍ 6,842
ആ​കെ 12,087


പ്രൈ​മ​റി വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ള്‍ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​നു മു​മ്പേ ഏ​റെ​ക്കു​റെ വ്യാ​പി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ വ്യാ​പ​നം പി​ന്നോക്ക പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലും പി​ന്നോക്ക ജ​ന​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ള്‍ വ​സി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തും കു​റ​വാ​യി​രു​ന്നു. ഈ ​പ്ര​ശ്‌​നം പ​രി​ഹ​രി​ക്കാ​നാ​യി ആ​ദ്യ​മാ​യി സി.​എ​ച്ച് ചെ​യ്ത​ത് പു​തി​യ വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ള്‍ അ​നു​വ​ദി​ക്കാ​നു​ള്ള വ്യ​വ​സ്ഥ​ക​ള്‍ മാ​റ്റി നി​ശ്ച​യി​ച്ച​താ​ണ്. ഓ​രോ പ്ര​ദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ​യും സ്‌​കൂ​ള്‍ ആ​വ​ശ്യ​ക​ത മ​ന​സി​ലാ​ക്കാ​ന്‍ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ വ​കു​പ്പ് സ​ര്‍വേ ന​ട​ത്തു​ക​യും അ​തി​ന​നു​സ​രി​ച്ച് അ​നു​വ​ദി​ക്കു​ക​യു​മാ​ണ് ചെ​യ്ത​ത്. ഹൈ​സ്‌​കൂ​ളി​ല്ലാ​ത്ത എ​ല്ലാ പ​ഞ്ചാ​യ​ത്തി​ലും ഹൈ​സ്‌​കൂ​ള്‍ അ​നു​വ​ദി​ക്കാ​ന്‍ തീ​രു​മാ​ന​മെ​ടു​ത്തു. സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം പൂ​ര്‍ണ​മാ​യും സൗ​ജ​ന്യ​മാ​ക്കി​യെ​ങ്കി​ലേ പ്രൈ​മ​റി പ​ഠ​നം ക​ഴി​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന കു​ട്ടി​ക​ള്‍ തു​ട​ര്‍പ​ഠ​ന​ത്തി​ന് എ​ത്തു​ക​യു​ള്ളൂ എ​ന്ന് സി.​എ​ച്ച് ഉ​റ​ച്ചു​വി​ശ്വ​സി​ച്ചു. അ​ങ്ങ​നെ 1969 ജ​നു​വ​രി ആ​റി​ന് ഇ​ന്ത്യ​യി​ല്‍ ആ​ദ്യ​മാ​യി, കേ​ര​ള​ത്തി​ല്‍ സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം സൗ​ജ​ന്യ​മാ​ക്കി. 1969 -70ല്‍ ​ഒ​മ്പ​തു മു​ത​ല്‍ പ​ത്ത് വ​രെ​യു​ള്ള ക്ലാ​സു​ക​ളി​ലെ ഫീ​സ് വേ​ണ്ടെ​ന്നു​വ​ച്ചു. അ​ങ്ങ​നെ സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം സൗ​ജ​ന്യ​മാ​യി തീ​ര്‍ന്നു. സാ​ര്‍വ​ത്രി​ക​വും സൗ​ജ​ന്യ​വു​മാ​യ സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം സി.​എ​ച്ച് ന​ട​പ്പാ​ക്കു​ക​വ​ഴി സം​സ്ഥാ​ന​ത്ത് ഹൈ​സ്‌​കൂ​ളു​ക​ളു​ടെ എ​ണ്ണം ഗ​ണ്യ​മാ​യി വ​ര്‍ധി​ച്ചു. 1967ല്‍ 1,275 ​ഹൈ​സ്‌​കൂ​ളു​ക​ള്‍ മാ​ത്ര​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന സ്ഥാ​ന​ത്ത് 1983 ല്‍ ​എ​ത്തി​യ​പ്പോ​ള്‍ അ​ത് 2,331 ആ​യി ഉ​യ​ര്‍ന്നു. വി​ദ്യാ​ര്‍ഥി​പ്ര​വേ​ശ​ന കാ​ര്യ​ത്തി​ല്‍ വ​ലി​യ വ​ര്‍ധ​ന​വും ഇ​ക്കാ​ല​ത്ത് ഉ​ണ്ടാ​യി. 1956-57 വ​ര്‍ഷം 27 ല​ക്ഷം കു​ട്ടി​ക​ളാ​ണ് ഒ​ന്നു മു​ത​ല്‍ 10 വ​രെ ക്ലാ​സു​ക​ളി​ല്‍ പ​ഠി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്. 1970-71 വ​ര്‍ഷ​മാ​യ​പ്പോ​ള്‍ അ​ത് 48 ല​ക്ഷ​മാ​യി. 1956-57 ല്‍ ​ആ​കെ കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ 66 ശ​ത​മാ​നം എ​ല്‍.​പി വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു. യു.​പി​യി​ലെ​ത്തു​മ്പോ​ഴേ​ക്കും അ​ത് 22 ശ​ത​മാ​ന​വും ഹൈ​സ്‌​കൂ​ളു​ക​ളി​ല്‍ 12 ശ​ത​മാ​ന​വു​മാ​ണ്. അ​താ​യ​ത്, ബ​ഹു​ഭൂ​രി​ഭാ​ഗം കു​ട്ടി​ക​ളും പ്രൈ​മ​റി ഘ​ട്ട​ത്തി​ല്‍ പ​ഠ​നം അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. എ​ല്ലാ പ​ഞ്ചാ​യ​ത്തു​ക​ളി​ലും പി​ന്നോക്ക പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലും പി​ന്നോക്ക ജ​ന​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ള്‍ താ​മ​സി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തും ഹൈ​സ്‌​കൂ​ളു​ക​ള്‍ സ്ഥാ​പി​ക്കു​ക​വ​ഴി സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി ഘ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്ക് കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ പ്ര​വേ​ശ​ന​ത്തി​ൽ വ​ലി​യ പു​രോ​ഗ​തി​യു​ണ്ടാ​യി.
മ​ല​ബാ​ര്‍ മേ​ഖ​ല​യി​ല്‍ 1967ല്‍ 298 ​ഹൈ​സ്‌​കൂ​ളുക​ള്‍ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ട​ത്ത് 1983 ആ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും അ​ത് 746 ആ​യി ഉ​യ​ര്‍ന്നു. 1964ല്‍ 1,25,083 ​കു​ട്ടി​ക​ള്‍ ഹൈ​സ്‌​കൂ​ളു​ക​ളി​ല്‍ പ​ഠി​ച്ചു​വ​ന്ന​ത് 1983 ല്‍ ​എ​ത്തി​യ​പ്പോ​ള്‍ 4,48,203 കു​ട്ടി​ക​ളാ​യി ഉ​യ​ര്‍ന്നു. പ​ത്താം ത​ര​ത്തി​ല്‍ 1964ല്‍ 27,163 ​കു​ട്ടി​ക​ള്‍ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ട​ത്ത് 1983 ആ​യ​പ്പോ​ള്‍ അ​ത് 1,06,857 എ​ണ്ണ​മാ​യു​യ​ര്‍ന്നു.


സ്ഥാ​പ​ന വ​ള​ര്‍ച്ച​യി​ലും അ​ധ്യാ​പ​ക​രു​ടെ എ​ണ്ണ​ത്തി​ലും വലിയ വ​ര്‍ധ​ന​വു​ണ്ടാ​യതായി കാണാം. 1956-57ല്‍ ​ആ​കെ അ​ധ്യാ​പ​ക​രി​ല്‍ 10 ശ​ത​മാ​നം മാ​ത്ര​മേ (8,153) സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി ത​ല​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. എ​ന്നാ​ല്‍ അ​ത് 1981 ആ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും 26.57 ശ​ത​മാ​ന​മാ​യി ഉ​യ​ര്‍ന്നു (46,601). സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം സാ​ര്‍വ​ത്രി​ക​വും സൗ​ജ​ന്യ​വു​മാ​ക്കി​യ​തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യു​ള്ള വി​കാ​സ​ഘ​ട്ട​ത്തി​ല്‍ സം​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ ആ​കെ റ​വ​ന്യൂ ചെ​ല​വി​ന്റെ നി​ര്‍ണാ​യ​ക ഭാ​ഗം വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​നാ​യി നീ​ക്കി​വ​ച്ചു. 1970-71ല്‍ ​മാ​ത്രം 36.7 ശ​ത​മാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ത്.

അ​റ​ബി ഭാ​ഷ​യെ
ചേ​ർ​ത്തു​നി​ർ​ത്തി​യ മു​ന്നേ​റ്റം


സി.​എ​ച്ച് ഘ​ട്ടം ഉ​ട​നീ​ളം പ​രി​ശോ​ധി​ച്ചാ​ല്‍ ഏ​റ്റ​വും കൂ​ടു​ത​ല്‍ തു​ക വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മേ​ഖ​ല​യ്ക്ക് നീ​ക്കി​വ​ച്ച​താ​യി കാ​ണാം. 1982ല്‍ 37.2 ​ശ​ത​മാ​നം വ​രെ ഇ​ത് എ​ത്തി. (ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക് റി​വ്യു-​സം​സ്ഥാ​ന ആ​സൂ​ത്ര​ണ ബോ​ര്‍ഡ്).
സ്‌​കൂ​ള്‍ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​ന്റെ ഒ​ന്നാം ത​ല​മു​റ പ്ര​ശ്‌​ന​ങ്ങ​ളാ​യ ല​ഭ്യ​ത (Access), സ്‌​കൂ​ള്‍ പ്ര​വേ​ശ​നം (Enrolment) കൊ​ഴി​ഞ്ഞു​പോ​ക്കി​ല്ലാ​തെ നി​ല​നി​ല്‍ക്ക​ല്‍ (Retention) എ​ന്നി​വ​യി​ല്‍ കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ സ്ഥി​തി ഇ​ന്ത്യ​യി​ല്‍ ഒ​ന്നാം സ്ഥാ​ന​ത്താ​ണ്. അ​തി​ന് സി.​എ​ച്ച് മു​ഹ​മ്മ​ദ്‌ കോ​യ​യോ​ട് കേ​ര​ളം ക​ട​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.


അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ പ​രി​ഷ്‌​കാ​ര​ത്തി​ല്‍ മ​റ്റൊ​രു ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​യ മു​ന്നേ​റ്റ​മാ​യി​രു​ന്നു അ​റ​ബി, ഉ​റു​ദു, സം​സ്‌​കൃ​ത ഭാ​ഷാ പ​ഠ​നം വ്യാ​പ​ക​മാ​ക്കി​യ​ത്. 100 മു​സ്‌​ലിം കു​ട്ടി​ക​ള്‍ ഉ​ണ്ടെ​ങ്കി​ല്‍ മാ​ത്രം അ​റ​ബി അ​ധ്യാ​പ​ക​രെ നി​യ​മി​ക്കാം എ​ന്ന വ്യ​വ​സ്ഥ​യാ​യി​രു​ന്നു 1967 വ​രെ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​ത്. മാ​ത്ര​മ​ല്ല, അ​റ​ബി​ക് അ​ധ്യാ​പ​ക​ര്‍ 'സ്‌​പെ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റ്' അ​ധ്യ​പ​ക​രു​ടെ വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ല്‍ പെ​ട്ട​വ​രു​മാ​യി​രു​ന്നു. സി.​എ​ച്ച് ഈ ​അ​ധ്യാ​പ​ക​രെ സാ​ധാ​ര​ണ അ​ധ്യാ​പ​ക​രു​ടെ ത​സ്തി​ക​യി​ലേ​ക്കു​യ​ര്‍ത്തി. പ്രൈ​മ​റി​യി​ല്‍ 10 കു​ട്ടി​ക​ള്‍ ഉ​ണ്ടാ​യാ​ല്‍ പാ​ര്‍ട്ട് ടൈം ​അ​ധ്യാ​പ​ക​രെ നി​യ​മി​ക്കാ​നും 1 മു​ത​ല്‍ 4 വ​രെ ക്ലാ​സുക​ളി​ല്‍ മൊ​ത്തം 27 കു​ട്ടി​ക​ളു​ണ്ടാ​യാ​ല്‍ അ​വി​ടെ മു​ഴു​സ​മ​യ അ​ധ്യാ​പ​ക ത​സ്തി​ക അ​നു​വ​ദി​ക്കാ​നും തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു. യു.​പി ത​ല​ത്തി​ല്‍ അ​ഞ്ചാം ക്ലാ​സി​ല്‍ 12ഉം ​ആ​റാം ക്ലാ​സി​ൽ 6ഉം ​ഏ​ഴാം ത​ര​ത്തി​ൽ 3ഉം ​കു​ട്ടി​ക​ളു​ണ്ടെ​ങ്കി​ല്‍ പാ​ര്‍ട്ട് ടൈം ​അ​ധ്യാ​പ​ക ത​സ്തി​ക അ​നു​വ​ദി​ച്ചു. ആ​ഴ്ച​യി​ല്‍ 15 പി​രി​യ​ഡു​ണ്ടാ​യാ​ല്‍ അ​ത് ഫു​ള്‍ടൈം ത​സ്തി​ക​യാ​യി. അ​ഞ്ചു വ​ര്‍ഷം തു​ട​ര്‍ച്ച​യാ​യി ഒ​ര​ധ്യാ​പ​ക​ന്‍ പാ​ര്‍ട്ട് ടൈം ​ജോ​ലി ചെ​യ്താ​ല്‍ തു​ട​ര്‍ന്ന് അ​ത് ഫു​ള്‍ടൈം ആ​നു​കൂ​ല്യ​ത്തി​ന് അ​ര്‍ഹ​ത നേ​ടി. അ​റ​ബി​ക് കോ​ള​ജു​ക​ള്‍ക്ക് എ​യ്ഡ​ഡ് പ​ദ​വി ന​ല്‍കി ഉ​യ​ര്‍ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു. 2013ലെ ​ഡി.​പി.​ഐ സ്റ്റാ​റ്റി​സ്റ്റി​ക്‌​സ് അ​നു​സ​രി​ച്ച് 7,285 വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളി​ല്‍ ഇ​ന്ന് അ​റ​ബി ഭാ​ഷാ പ​ഠ​ന​മു​ണ്ട്. 1,505 വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളി​ല്‍ ഉ​റു​ദു ഭാ​ഷാ പ​ഠ​ന​വു​മു​ണ്ട്.


ഉ​ന്ന​ത വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ
രംഗത്തെ ജാ​ഗ്ര​ത


1969 വ​രെ കേ​ര​ള​ത്തി​ല്‍ ഒ​രേ​യൊ​രു സ​ര്‍വക​ലാ​ശാ​ല മാ​ത്ര​മേ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ, കേ​ര​ള സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല. ക​ല്‍ക്ക​ത്ത സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല ക​ഴി​ഞ്ഞാ​ല്‍ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ ഏ​റ്റ​വും വ​ലി​യ സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യാ​യി​രു​ന്നു കേ​ര​ള. 149 കോ​ള​ജു​ക​ളും 25 പ​ഠ​ന​വ​കു​പ്പു​ക​ളും 1,42,000 കു​ട്ടി​ക​ളു​മു​ള്ള സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യാ​യി​രു​ന്നു അ​ത്. ഇ​ത് ഉ​ന്ന​ത വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മേ​ഖ​ല​യി​ല്‍ ക​ടു​ത്ത അ​സ​ന്തു​ലി​താ​വ​സ്ഥ സൃ​ഷ്ടി​ച്ചു. വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ വ​കു​പ്പ് മ​ന്ത്രി​യാ​കു​ന്ന​തി​നു മു​മ്പു ത​ന്നെ കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ട് ഒ​രു സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യെ​ന്ന​ത് സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ സ്വ​പ്‌​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ വ​കു​പ്പ് മ​ന്ത്രി​യാ​യി ചു​മ​ത​ല​യേ​റ്റ​തി​നു പി​ന്നാ​ലെ രാ​ജ്യ​ത്തെ പ്ര​മു​ഖ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ വി​ച​ക്ഷ​ണ​നും വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ ക​മ്മി​ഷ​ന്‍ ചെ​യ​ര്‍മാ​നും അ​ക്കാ​ല​ത്തെ യു.​ജി.​സി ചെ​യ​ര്‍മാ​നു​മാ​യി​രു​ന്ന ഡോ. ​ഡി.​എ​സ് കോ​ത്താ​രി​യെ കേ​ര​ള​ത്തി​ലേ​ക്ക് ക്ഷ​ണി​ച്ചു​വ​രു​ത്തി നി​ല​വി​ലു​ള്ള സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യു​ടെ അ​പ​ര്യാ​പ്ത​ത സി.​എ​ച്ച് ബോ​ധ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി. കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ത്യേ​ക സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തി​ല്‍ ര​ണ്ട് സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ലക​ള്‍ വേ​ണ​മെ​ന്നും യു.​ജി.​സി ചെ​യ​ര്‍മാ​നു മു​ന്നി​ല്‍ വ​സ്തു​ത​ക​ള്‍ നി​ര​ത്തി സി.​എ​ച്ച് ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. എ​ന്നാ​ല്‍, കോ​ഴി​ക്കോ​ട് സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യെ​ന്ന ആ​വ​ശ്യ​ത്തെ കോ​ത്താ​രി പി​ന്തു​ണ​ച്ചു. തു​ട​ര്‍ന്ന് സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ വാ​ദ​ഗ​തി​ക​ള്‍ക്കു മു​ന്നി​ല്‍ മ​റ്റൊ​രു സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല​കൂ​ടി കോ​ത്താ​രി ശു​പാ​ര്‍ശ ചെ​യ്തു. അ​താ​ണ് കൊ​ച്ചി​ന്‍ സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല. 1968 ജൂ​ലൈ 22ന് ​ഗ​വ​ര്‍ണ​ര്‍ കോ​ഴി​ക്കോ​ട് സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല അ​നു​വ​ദി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് ഓ​ര്‍ഡി​ന​ന്‍സ് പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ച്ചു.


1968 സെ​പ്റ്റം​ബ​ര്‍ 13ന് ​അ​ന്ന​ത്തെ കേ​ന്ദ്ര വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മ​ന്ത്രി ത്രി​ഗു​ണ സെൻ കോ​ഴി​ക്കോ​ട് സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാല ഉ​ദ്ഘാ​ട​നം ചെ​യ്തു. ശാ​സ്ത്ര സാ​ങ്കേ​തി​ക മേ​ഖ​ല​യി​ലെ സം​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ ഭാ​വി വി​ക​സ​നം ല​ക്ഷ്യം വ​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് സി.​എ​ച്ച് 1971ല്‍ ​തു​ട​ക്ക​മി​ട്ട​താ​ണ് കൊ​ച്ചി​യി​ലെ ശാ​സ്ത്ര സാ​ങ്കേ​തി​ക സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല. ഇ​തേ​ക്കു​റി​ച്ച് സി.​എ​ച്ച് പ​റ​യു​ന്നു; കൊ​ച്ചി​ന്‍ യൂ​നി​വേ​ഴ്‌​സി​റ്റി​യി​ല്‍നി​ന്നു ബി​രു​ദ​മെ​ടു​ത്ത ആ​രും ജോ​ലി​യി​ല്ലാ​തെ നി​ല​നി​ല്‍ക്കി​ല്ല. കൊ​ച്ചി​ന്‍ യൂ​നി​വേ​ഴ്‌​സി​റ്റി സാ​മ്പ​ത്തി​ക​മാ​യ കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ള്‍കൊ​ണ്ട് വേ​ണ്ട​ത്ര പു​രോഗ​മി​ക്കു​ന്നി​ല്ല എ​ന്ന​ല്ലാ​തെ വാ​സ്ത​വ​ത്തി​ല്‍ ന​ല്ല ആ​ശ​യ​മാ​ണ് അ​തി​ന്റേ​ത്. അ​ത് വ​ള​ര്‍ന്നു വ​രു​മെ​ന്നു​ള്ള​തി​ല്‍ യാ​തൊ​രു സം​ശ​യ​വു​മി​ല്ല. (സി.​എ​ച്ച് മു​ഹ​മ്മ​ദ് കോ​യ, വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ വ​കു​പ്പ് ധ​നാ​ഭ്യ​ര്‍ഥ​ന ച​ര്‍ച്ച​യ്ക്കു​ള്ള മ​റു​പ​ടി. 1979 ഏ​പ്രി​ല്‍).
സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ കാ​ല​ത്താ​ണ് കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ പ്രൈ​വ​റ്റ് കോ​ള​ജ് അ​ധ്യാ​പ​ക​ര്‍ക്ക് ഡ​യ​ര​ക്ട് പേ​യ്‌​മെ​ന്റ് ല​ഭി​ക്കു​ന്ന​ത്. ജോ​സ​ഫ് മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി​യു​ടെ കാ​ല​ത്തു​പോ​ലും സാ​ധ്യ​മാ​ക്കാ​ത്ത​ത് സി.​എ​ച്ച് ന​ട​പ്പാ​ക്കി. ഇ​തു​സം​ബ​ന്ധി​ച്ച് ഡോ. ​എ​സ്. ശാ​ര​ദ​ക്കു​ട്ടി പ​റ​യു​ന്ന​ത്- അ​ച്യു​ത​മേ​നോ​ന്‍ മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി​യും സി.​എ​ച്ച് മു​ഹ​മ്മ​ദ്‌ കോ​യ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മ​ന്ത്രി​യു​മാ​യി​രു​ന്ന കാ​ലം. മാ​നേ​ജ​രു​ടെ വീ​ട്ടി​ലെ തേ​ങ്ങ​യി​ട്ടാ​ലേ ജോ​ലി ചെ​യ്യു​ന്ന അ​ധ്യാ​പ​ക​ര്‍ക്ക് ശ​മ്പ​ള​മു​ള്ളൂ എ​ന്ന അ​വ​സ്ഥ. ശ​ബ​രി​മ​ല​യി​ലെ ഭ​ണ്ഡാ​ര​പ്പെ​ട്ടി തു​റ​ന്നു​ക​ഴി​ഞ്ഞാ​ലേ മാ​സ​ങ്ങ​ള്‍ ജോ​ലി ചെ​യ്ത​തി​ന്റെ കൂ​ലി കോ​ള​ജു​ക​ളി​ല്‍ പ​ഠി​പ്പി​ക്കു​ന്ന അ​ധ്യാ​പ​ക​ര്‍ക്ക് കി​ട്ടു​ക​യു​ള്ളൂ എ​ന്ന പ​രി​താ​പ​ക​ര​മാ​യ നി​ല. മ​ഞ്ഞ​ളും ഭ​സ്മ​വും പു​ര​ണ്ട നോ​ട്ടു​ക​ള്‍ പി​ച്ച​ക്കാ​ശു​പോ​ലെ മാ​നേ​ജ​ര്‍മാ​രി​ല്‍നി​ന്ന് വാ​ങ്ങി​യ ആ ​കാ​ലം. (ഡോ. ​എ​സ്. ശാ​ര​ദ​ക്കു​ട്ടി, പ​ച്ച​ക്കു​തി​ര മാ​സി​ക - 2017 ഫെ​ബ്രു​വ​രി).


സ്വ​കാ​ര്യ കോ​ള​ജ് അ​ധ്യാ​പ​ക​ര്‍ക്ക് ഇ​ന്നു​ള്ള ജീ​വി​ത​സൗ​ക​ര്യ​വും ആ​ത്മാ​ഭി​മാ​ന​വും ഉ​റ​പ്പാ​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ത്ത​ത് സി.​എ​ച്ച് ആ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന​തി​ൽ ത​ർ​ക്കി​ക്കാ​നൊ​ന്നു​മി​ല്ല.


തൊ​ഴി​ൽ സാ​ധ്യ​താ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം


പൊ​തു​വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളി​ലെ അ​ധ്യാ​പ​ക​ര്‍ക്ക് ജോ​ലി സം​ര​ക്ഷ​ണം ആ​ദ്യ​മാ​യി ന​ട​പ്പാ​ക്കി​യ​ത് സി.​എ​ച്ച് ആ​ണ്. 1970-71 കാ​ല​യ​ള​വി​ല്‍ ഇ​തി​നാ​യി ആ​റോ​ളം ഉ​ത്ത​ര​വു​ക​ളി​റ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. സം​ര​ക്ഷ​ണ​മി​ല്ലാ​തെ പു​റ​ത്തു​പോ​കു​ന്ന അ​ധ്യാ​പ​ക​ര്‍ക്ക് പ​ല​കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ള്‍കൊ​ണ്ട് ജോ​ലി ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ട​പ്പോ​ള്‍ അ​വ​ര്‍ക്ക് എ​ല്ലാ സ​ര്‍വിസ് ആ​നു​കൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളും ന​ല്‍കി. ഇ​ന്നും കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ അ​ധ്യാ​പ​ക​ര്‍ ഈ ​സം​ര​ക്ഷ​ണം ല​ഭി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​ണ്.


വ​ര്‍ധി​ച്ചു​വ​രു​ന്ന തൊ​ഴി​ലി​ല്ലാ​യ്മ പ​രി​ഹ​രി​ക്കാ​ന്‍ തൊ​ഴി​ല​ധി​ഷ്ഠി​ത സാ​ങ്കേ​തി​ക വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ള്‍ വേ​ണ​മെ​ന്നു​ള്ള​ത് സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ വി​ശാ​ല കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടാ​യി​രു​ന്നു. ജൂ​നി​യ​ര്‍ ടെ​ക്‌​നി​ക്ക​ല്‍ സ്‌​കൂ​ളു​ക​ള്‍ ഇ​തി​നാ​യി തു​ട​ങ്ങി, പോ​ളി ടെ​ക്‌​നി​ക്കു​ക​ള്‍ ആ​രം​ഭി​ച്ചു. പോ​ളിടെ​ക്‌​നി​ക്കു​ക​ളി​ല്‍ അ​ക്കാ​ല​ത്ത് ത​ന്നെ പോ​ളി​മ​ര്‍ ടെ​ക്‌​നോ​ള​ജി, കം​പ്യൂ​ട്ട​ര്‍ ടെ​ക്‌​നോ​ള​ജി, കം​പ്യൂ​ട്ട​ര്‍ പ്രോ​ഗ്രാ​മു​ക​ള്‍ തു​ട​ങ്ങി​യ വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളി​ല്‍ ഹ്ര​സ്വ​കാ​ല കോ​ഴ്‌​സു​ക​ള്‍ തു​ട​ങ്ങി. ഇ​ത് നി​ര​വ​ധി തൊ​ഴി​ല​വ​സ​ര​ങ്ങളുണ്ടാ​ക്കി. തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം എ​ൻ​ജി​നീ​യ​റി​ങ് കോ​ള​ജി​ല്‍ കേ​ര​ള​ത്തി​ല്‍ ആ​ദ്യ​മാ​യി ഒ​രു കം​പ്യൂ​ട്ട​ര്‍ സ്ഥാ​പി​ച്ച​തും ഈ ​കാ​ല​യ​ള​വി​ലാ​ണ്.


മ​ല​യാ​ള ഭാ​ഷ​യു​ടെ സ​മ​ഗ്ര​പു​രോ​ഗ​തി ല​ക്ഷ്യം​വ​ച്ച് കേ​ര​ള ഭാ​ഷാ ഇ​ന്‍സ്റ്റി​റ്റ്യൂ​ട്ട് ആ​രം​ഭി​ച്ച​ത് സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ കാ​ല​ത്താ​ണ്. 1968 മാ​ര്‍ച്ച് 11ന് ​ഭാ​ഷാ ഇ​ന്‍സ്റ്റി​റ്റ്യൂ​ട്ടി​ന്റെ ഉ​ദ്ഘാ​ട​നം അ​ന്ന​ത്തെ കേ​ന്ദ്ര വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ മ​ന്ത്രി ത്രി​ഗു​ണ സെൻ നി​ര്‍വ​ഹി​ച്ചു. മ​ല​യാ​ള ഭാ​ഷ​യ്ക്ക് നി​ല​വി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ലി​പി ആ​ധു​നി​ക​മാ​യി പ​രി​ഷ്ക​രി​ച്ച​തും സ​ര്‍വ​ക​ലാ​ശാ​ല ഭ​ര​ണ​സം​വി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളി​ല്‍ വി​ദ്യാ​ര്‍ഥി​ക​ള്‍ക്ക് പ്രാ​തി​നി​ധ്യം ന​ല്‍കി​യ​തും ഈ ​കാ​ല​യ​ള​വി​ലാ​ണ്. സെ​ന​റ്റി​ലും സി​ന്‍ഡി​ക്കേ​റ്റി​ലും അ​ക്കാ​ദ​മി​ക ബോ​ഡി​ക​ളി​ലും ഇ​ന്ത്യ​യി​ല്‍ ആ​ദ്യ​മാ​യി ഒ​രു സം​സ്ഥാ​ന​ത്ത് വി​ദ്യാ​ര്‍ഥി പ്രാ​തി​നി​ധ്യം ഉ​റ​പ്പാ​ക്കി​യ​തി​ലൂ​ടെ സി.​എ​ച്ച് ചെ​യ്ത​ത് വി​ദ്യാ​ര്‍ഥിക​ളു​ടെ അ​വ​കാ​ശ സം​ര​ക്ഷ​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. കോ​ള​ജ് വി​ദ്യാ​ര്‍ഥി​ക​ളു​ടെ പേ​ടി​സ്വ​പ്‌​ന​മാ​യി​രു​ന്ന ഡി​റ്റ​ന്‍ഷ​ന്‍ നി​ര്‍ത്ത​ലാ​ക്കി​യ​തും സി.​എ​ച്ചി​ന്റെ കാ​ല​ത്താ​ണ്.
മു​സ്‌​ലിം വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​രം​ഗ​മെ​ടു​ത്താ​ല്‍ തു​ല്യ​ത​യി​ല്ലാ​ത്ത പു​രോ​ഗ​തി​യാ​ണ് സ്ഥാ​പ​ന വ​ള​ര്‍ച്ച​യി​ലും വി​ദ്യാ​ര്‍ഥി പ്ര​വേ​ശ​ന​ത്തി​ലും ഇ​ക്കാ​ല​യ​ള​വി​ലു​ണ്ടാ​യ​ത്. 1965ല്‍ 15,109 ​മു​സ്‌​ലിം കു​ട്ടി​ക​ള്‍ എ​സ്.​എ​സ്.​എ​ല്‍.​സി നേ​ടി​യെ​ങ്കി​ല്‍ 1982ല്‍ ​അ​ത് 44,291ലെ​ത്തി. 1967ല്‍ 5 ​മു​സ്‌ലിം കോ​ള​ജു​ക​ള്‍ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ട​ത്ത് 1983ല്‍ ​അ​ത് 15 ആ​യി ഉ​യ​ര്‍ന്നു. 1967ല്‍ 3,987 ​കു​ട്ടി​ക​ള്‍ കോ​ള​ജി​ല്‍ പ​ഠി​ച്ചി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കി​ല്‍ 1983ല്‍ ​അ​ത് 25,214 ലെ​ത്തി. ഡി​ഗ്രി ക്ലാ​സി​ല്‍ 1968ല്‍ 1,329 ​മു​സ്‌​ലിം കു​ട്ടി​ക​ള്‍ മാ​ത്ര​മേ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. 1983ലെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ള്‍ 8,225 ആ​യി. സി.​എ​ച്ച് യു​ഗം അ​വ​സാ​നി​ക്കു​മ്പോ​ള്‍ അ​ഞ്ചു സ​ര്‍വക​ലാ​ശാ​ല​ക​ളും 66 പ​ഠ​ന​വ​കു​പ്പു​ക​ളും 172 അ​ഫി​ലി​യേ​റ്റ​ഡ് കോ​ള​ജു​ക​ളും 35 പ്രൊ​ഫ​ഷ​ന​ല്‍ കോ​ള​ജു​ക​ളും ഉ​ള്ള സം​സ്ഥാ​ന​മാ​യി കേ​ര​ളം മാ​റി.



Comments (0)

Disclaimer: "The website reserves the right to moderate, edit, or remove any comments that violate the guidelines or terms of service."




No Image

കാസർകോട് വെടിക്കെട്ട് അപകടം: പരുക്കേറ്റ് ചികിത്സയിലായിരുന്ന ഒരാൾ കൂടി മരിച്ചു

Kerala
  •  a month ago
No Image

ജിദ്ദയില്‍ ലഹരിക്കടത്ത് ശ്രമം പരാജയപ്പെടുത്തി 

Saudi-arabia
  •  a month ago
No Image

കറന്റ് അഫയേഴ്സ്-14-11-2024

PSC/UPSC
  •  a month ago
No Image

സങ്കല്‍പ്പിക്കാനാവാത്ത നഷ്ടം നേരിട്ടവരോട് ഞെട്ടിക്കുന്ന അനീതി, കേന്ദ്ര സര്‍ക്കാര്‍ രാഷ്ട്രീയം കളിക്കുന്നു'; ഉരുള്‍പൊട്ടല്‍ ദേശീയ ദുരന്തമായി പ്രഖ്യാപിക്കാത്തതിനെതിരെ പ്രിയങ്ക ഗാന്ധി

Kerala
  •  a month ago
No Image

സഹകരണം ശക്തമാക്കും; ഇന്ത്യയും-സഊദിയും സഹകരണ കൗണ്‍സില്‍ രൂപികരിച്ചു

Saudi-arabia
  •  a month ago
No Image

മുബൈ എയർപോർട്ടിലെ ബോംബ് ഭീഷണി; വിശദ അന്വേഷണവുമായി പൊലിസ്

National
  •  a month ago
No Image

കൊച്ചിയിലെത്തിയ എയര്‍ ഇന്ത്യ വിമാനത്തിന് നേരെ ബോംബ് ഭീഷണി 

Kerala
  •  a month ago
No Image

കോഴിക്കോട്; ചൂതാട്ട മാഫിയ സംഘത്തിന്‍റെ ഭീഷണിയിൽ ജീവനൊടുക്കി യുവാവ്

Kerala
  •  a month ago
No Image

'ദി മ്യൂസിയം ഓഫ് ദി ഫ്യൂച്ചര്‍' സന്ദര്‍ശകരുടെ എണ്ണം 3 ദശലക്ഷം കടന്നു

uae
  •  a month ago
No Image

ആന എഴുന്നള്ളിപ്പിൽ സുപ്രധാന മാർഗ നിർദേശവുമായി ഹൈക്കോടതി; 'ആനകളെ തുടര്‍ച്ചയായി 3 മണിക്കൂറില്‍ കൂടുതല്‍ എഴുന്നള്ളിക്കരുത്'

Kerala
  •  a month ago