കാഠ്മണ്ഡു: രാജ്യത്തെ അഞ്ചിൽ ഒരു ഭാഗം ജനത ദാരിദ്ര്യരേഖയ്ക്ക് താഴെ ജീവിക്കുന്ന നേപ്പാൾ, അനുദിനം വർധിക്കുന്ന തൊഴിലില്ലായ്മ, ഇറക്കുമതി ചെയ്യപ്പെടുന്ന വിലകൂടിയ ചരക്കുകൾ, അഴിമതിയിലും സ്വജനപക്ഷപാതത്തിലും മുങ്ങിയ ഭരണകൂടം—ഇവയാണ് 'ജെൻ സി വിപ്ലവം' എന്നറിയപ്പെടുന്ന പ്രക്ഷോഭത്തിന് വഴിവെച്ചത്. ഫേസ്ബുക്ക്, ഇൻസ്റ്റഗ്രാം, എക്സ് തുടങ്ങിയ സോഷ്യൽ മീഡിയ പ്ലാറ്റ്ഫോമുകൾക്ക് സർക്കാർ ഏർപ്പെടുത്തിയ നിരോധനം മാത്രമല്ല, ദീർഘകാലമായി നേപ്പാളിനെ അലട്ടുന്ന സാമ്പത്തിക അസ്ഥിരത, ഭരണാധികാരികളുടെ അഴിമതി, രാഷ്ട്രീയ അസ്ഥിരത എന്നിവയ്‌ക്കെതിരായ ജനരോഷവും ഈ പ്രക്ഷോഭത്തിന്റെ പിന്നിലുണ്ട്.

നേപ്പാളിലെ 15-24 വയസ്സിനിടയിലുള്ള യുവാക്കളിൽ 23 ശതമാനവും തൊഴിലില്ലായ്മയുടെ പിടിയിലാണ്. എന്നാൽ, ഭരണാധികാരികളുടെയും ഉന്നത ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെയും മക്കൾ ആഡംബര ജീവിതം നയിക്കുന്നു. 'നെപോ കിഡ്സ്' (Nepo Kids) എന്ന സോഷ്യൽ മീഡിയ പ്രയോഗം ഈ സ്വജനപക്ഷപാതത്തിനെതിരായ യുവാക്കളുടെ രോഷത്തിന്റെ പ്രതീകമായി. 2024 ഡിസംബറിൽ നേപ്പാൾ എയർലൈൻസ് കോർപ്പറേഷന്റെ എയർബസ് എ330 വിമാന വാങ്ങലിൽ 147 കോടി രൂപയുടെ അഴിമതി ആരോപണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കേസിൽ നാല് ഉന്നത ഉദ്യോഗസ്ഥർ ശിക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. എന്നാൽ, അന്നത്തെ വ്യോമയാന മന്ത്രി ജീവൻ ബഹാദൂർ ഷാഹി ഉൾപ്പെടെ 26 പേരെ വെറുതെ വിടട്ടത് ജനരോഷം പടരാൻ കാരണമാകുകയായിരുന്നു.

സോഷ്യൽ മീഡിയയിലെ ചർച്ചകൾ ജനരോഷത്തിന് ആക്കം കൂട്ടി. വിദേശ തൊഴിലവസരങ്ങൾ കുറഞ്ഞതോടെ, വിദ്യാഭ്യാസമുള്ള യുവാക്കൾ തൊഴിൽ നേടാനാകാതെ നിരാശരായി. നേപ്പാളിന്റെ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെ വിദേശത്ത് ജോലി ചെയ്യുന്നവർ അയക്കുന്ന പണം താങ്ങിനിർത്തിയിരുന്നെങ്കിലും, ഈ വരുമാനം കുറഞ്ഞത് യുവാക്കളെ കൂടുതൽ പ്രക്ഷോഭത്തിലേക്ക് നയിച്ചു. സോഷ്യൽ മീഡിയയിലെ ചർച്ചകൾ തടയാനാണ് സർക്കാർ നിരോധനം ഏർപ്പെടുത്തിയത്, എന്നാൽ ഇത് പ്രതിഷേധത്തിന് തിരികൊളുത്തി.

2025 സെപ്റ്റംബർ 8-ന് കാഠ്മണ്ഡുവിലെ മൈതിഘർ മണ്ഡലയിൽ ആരംഭിച്ച പ്രക്ഷോഭം പാർലമെന്റ് ആക്രമണത്തിലേക്ക് വഴിമാറി. 19 പേർ കൊല്ലപ്പെടുകയും 300-ലധികം പേർക്ക് പരിക്കേൽക്കുകയും ചെയ്തു. പ്രധാനമന്ത്രി കെ.പി. ശർമ ഒലിയുടെ വസതി, രാഷ്ട്രപതി രാമചന്ദ്ര പൗഡലിന്റെ വീട്, മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഷേർ ബഹാദൂർ ദുബയുടെ വസതി എന്നിവയ്ക്ക് തീവെപ്പ് നടന്നു. സ്ഥിതിഗതികൾ കൈവിട്ടതോടെ, സൈനിക മേധാവി ജനറൽ അശോക് രാജ് സിഗ്‌ഡലിന്റെ നിർദേശപ്രകാരം ഒലി രാജിവെച്ചു. ഒലി ദുബൈയിലേക്ക് പലായനം ചെയ്തതായും റിപ്പോർട്ടുകൾ ഉണ്ട്.

നേപ്പാളി കോൺഗ്രസ്, ഒലിയുടെ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് പാർട്ടി ഓഫ് നേപ്പാളിന് (CPN) നൽകിയ പിന്തുണ പിൻവലിക്കുന്ന കാര്യം ആലോചിക്കുകയാണ്. 2008-ൽ രാജഭരണം അവസാനിപ്പിച്ച ശേഷം റിപ്പബ്ലിക്കായ നേപ്പാളിൽ 17 വർഷത്തിനിടെ 14 സർക്കാരുകളാണ് ഭരിച്ചത്. ഒലി, മാവോയിസ്റ്റ് നേതാവ് പ്രചണ്ഡ, നേപ്പാളി കോൺഗ്രസ് നേതാവ് ഷേർ ബഹാദൂർ ദുബ എന്നിവർ മാറിമാറി ഭരണം നിയന്ത്രിച്ചെങ്കിലും, സാമ്പത്തിക സ്ഥിരത, തൊഴിൽ അവസരങ്ങൾ, അഴിമതി നിയന്ത്രണം എന്നിവയിൽ പരാജയപ്പെട്ടതായി ജനങ്ങൾ വിശ്വസിക്കുന്നു.

ഈ പ്രക്ഷോഭത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ ഗൂഢാലോചന സിദ്ധാന്തങ്ങളും ഉയർന്നിട്ടുണ്ട്. 2022-ൽ ശ്രീലങ്കയിൽ മഹിന്ദ രാജപക്ഷയും 2024-ൽ ബംഗ്ലാദേശിൽ ഷെയ്ഖ് ഹസീനയും സമാനമായ ജനരോഷത്തിന് ഇരയായി. ഈ രാജ്യങ്ങളിൽ ബാഹ്യശക്തികളുടെ ഇടപെടൽ ആരോപിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ചൈനയുമായി അടുത്ത ബന്ധം പുലർത്തിയ ഒലി, 2025-ൽ ചൈനയിലെ സൈനിക പരേഡിൽ വിശിഷ്ടാതിഥിയായി പങ്കെടുത്തിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുറത്താകൽ ആർക്കാണ് ഗുണം ചെയ്യുക എന്ന ചോദ്യം വിദേശകാര്യ വൃത്തങ്ങളിൽ സജീവമാണ്.

നേപ്പാളിന്റെ ജെൻ സി വിപ്ലവം, യുവാക്കളുടെ അസംതൃപ്തിയും സോഷ്യൽ മീഡിയയുടെ ശക്തിയും പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു. രാഷ്ട്രീയ പരിഷ്കരണങ്ങൾക്കായുള്ള ആവശ്യം തുടരുകയാണ്, രാഷ്ട്രപതി പൗഡലിന്റെ രാജിയും പ്രതീക്ഷിക്കപ്പെടുന്നു.