2003-ൽ അമേരിക്കയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ നടന്ന ഇറാഖ് അധിനിവേശം (Operation Iraqi Freedom) ആധുനിക ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വിവാദപരമായ സൈനിക ഇടപെടലുകളിലൊന്നാണ്. ഇറാഖിന്റെ ബാത്തിസ്റ്റ് ഭരണകൂടത്തിന്റെ തലവനായ സദ്ദാം ഹുസൈനെ അധികാരത്തിൽ നിന്ന് പുറന്തള്ളുക, ഇറാഖിനെ "മോചിപ്പിക്കുക", കൂട്ട നശീകരണ ആയുധങ്ങൾ ( Weapons of Mass Destruction) ഇല്ലാതാക്കുക എന്നിവയായിരുന്നു ഈ യുദ്ധത്തിന്റെ പ്രഖ്യാപിത ലക്ഷ്യങ്ങൾ. എന്നാൽ, ഈ അധിനിവേശം ഇറാഖിൽ ദീർഘകാല അസ്ഥിരത, വംശീയ സംഘർഷങ്ങൾ, ലക്ഷക്കണക്കിന് മരണങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് കാരണമായി. 

1979-ൽ ഇറാഖിന്റെ പ്രസിഡന്റായി അധികാരത്തിലെത്തിയ സദ്ദാം ഹുസൈൻ, ബാത്ത് പാർട്ടിയുടെ നേതൃത്വത്തിലാണ് ഭരണകൂടം സ്ഥാപിച്ചിരുന്നത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണം ഷിയാ, കുർദ് വിഭാഗങ്ങൾക്കെതിരായ ക്രൂരമായ അടിച്ചമർത്തലുകൾ, രാസായുധ ഉപയോഗം, 1980-88-ലെ ഇറാൻ-ഇറാഖ് യുദ്ധം, 1990-ലെ കുവൈത്ത് അധിനിവേശം എന്നിവയാൽ നിറഞ്ഞതായിരുന്നു. 1991-ലെ ഗൾഫ് യുദ്ധത്തിൽ അമേരിക്കയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള സഖ്യസേന ഇറാഖിനെ പരാജയപ്പെടുത്തി, എന്നാൽ സദ്ദാം അധികാരത്തിൽ തുടർന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിന് ശേഷം, ഐക്യരാഷ്ട്രസഭ (UN) ഇറാഖിനെതിരെ സാമ്പത്തിക ഉപരോധവും "നോ-ഫ്ലൈ" മേഖലകളും ഏർപ്പെടുത്തി, സദ്ദാമിന്റെ ആയുധ പദ്ധതികളെ നിരീക്ഷിക്കാൻ ആയുധ പരിശോധനകളും ആരംഭിച്ചു.

9/11-ന് ശേഷമുള്ള രാഷ്ട്രീയ പശ്ചാത്തലം

2001 സെപ്റ്റംബർ 11-ന് നടന്ന വേൾഡ് ട്രേഡ് സെന്റർ ആക്രമണം അമേരിക്കയുടെ വിദേശനയത്തെ തീവ്രമായി മാറ്റിമറിച്ചു. പ്രസിഡന്റ് ജോർജ് ഡബ്ല്യു. ബുഷിന്റെ "ആഗോള തീവ്രവാദത്തിനെതിരായ യുദ്ധ" (Global War on Terror) പ്രഖ്യാപനത്തിന്റെ ഭാഗമായി, ഇറാഖ് ഒരു പ്രധാന ലക്ഷ്യമായി മാറി. ബുഷ് ഭരണകൂടം, സദ്ദാം ഹുസൈൻ കൂട്ട നശീകരണ ആയുധങ്ങൾ ( Weapons of Mass Destruction) വികസിപ്പിക്കുന്നുണ്ടെന്നും, അൽ-ഖയ്ദയുമായി ബന്ധമുണ്ടെന്നും, ഇറാഖ് അമേരിക്കയ്ക്ക് ഭീഷണിയാണെന്നും വാദിച്ചു. 2002-ൽ, ബുഷ് "ആക്സിസ് ഓഫ് ഈവിൽ" (Axis of Evil) എന്ന പ്രസംഗത്തിൽ ഇറാഖിനെ, ഇറാനൊപ്പവും ഉത്തര കൊറിയക്കോപ്പവും ഉൾപ്പെടുത്തി.

2003-ലെ ഇറാഖ് അധിനിവേശം

2003 മാർച്ച് 20-ന്, അമേരിക്ക, യുണൈറ്റഡ് കിംഗ്ഡം, ഓസ്‌ട്രേലിയ, പോളണ്ട് എന്നിവരുമായി സഖ്യസേന, "ഷോക്ക് ആൻഡ് ഓ" (Shock and Awe) എന്ന തന്ത്രത്തോടെ ഇറാഖിനെ ആക്രമിച്ചു. 160,000 സൈനികർ, 73% അമേരിക്കക്കാർ, ഈ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. ബാഗ്ദാദിന്റെ പതനവും (ഏപ്രിൽ 9, 2003) സദ്ദാം ഹുസൈന്റെ ഭരണകൂടത്തിന്റെ തകർച്ചയും 26 ദിവസത്തിനുള്ളിൽ സംഭവിച്ചു. 2003 മേയ് 1-ന്, ബുഷ് "മിഷൻ അക്കോംപ്ലിഷ്ഡ്" പ്രസംഗത്തിൽ പ്രധാന യുദ്ധനടപടികൾ അവസാനിച്ചതായി പ്രഖ്യാപിച്ചു.

യുദ്ധത്തിന്റെ ന്യായീകരണം

അമേരിക്കൻ ഭരണകൂടം യുദ്ധത്തിന് മൂന്ന് പ്രധാന ന്യായീകരണങ്ങൾ മുന്നോട്ടുവെച്ചു:

കൂട്ട നശീകരണ ആയുധങ്ങൾ (WMD): ഇറാഖിന് രാസ, ജൈവ, ആണവ ആയുധങ്ങൾ ഉണ്ടെന്നും ഇവ അന്താരാഷ്ട്ര സുരക്ഷയ്ക്ക് ഭീഷണിയാണെന്നും ബുഷ് ഭരണകൂടം വാദിച്ചു. എന്നാൽ, 2004-ലെ ഇറാഖ് സർവേ ഗ്രൂപ്പിന്റെ റിപ്പോർട്ട്, സദ്ദാമിന്റെ കൂട്ട നശീകരണ ആയുധങ്ങൾ ( Weapons of Mass Destruction) പദ്ധതികൾ 1991-ന് ശേഷം പ്രവർത്തനരഹിതമാണെന്ന് കണ്ടെത്തി.

അൽ-ഖയ്ദ ബന്ധം: സദ്ദാം ഹുസൈൻ അൽ-ഖയ്ദയെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നുവെന്ന് ബുഷ് ഭരണകൂടം ആരോപിച്ചു. എന്നാൽ, CIA, DIA തുടങ്ങിയ യുഎസ് ഇന്റലിജൻസ് ഏജൻസികൾ ഇതിന് തെളിവില്ലെന്ന് വ്യക്തമാക്കി.

ജനാധിപത്യം സ്ഥാപിക്കൽ: ഇറാഖിൽ ജനാധിപത്യം സ്ഥാപിക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യവും മുന്നോട്ടുവെച്ചു, എന്നാൽ ഈ ലക്ഷ്യം വിമർശനങ്ങൾക്ക് വിധേയമായി.

മരണ കയറിനു മുന്നിലും പതറാതെ സദ്ദാം

2003 ജൂലൈയിൽ, സദ്ദാമിന്റെ മക്കളായ ഉദയ്, ഖുസൈ എന്നിവർ മൊസൂളിൽ വെച്ച് യുഎസ് സൈനികർക്ക് എതിരെ ഏറ്റുമുട്ടലിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. 2003 ഡിസംബർ 13-ന്, "ഓപ്പറേഷൻ റെഡ് ഡോൺ" എന്ന പേര് നൽകിയ സൈനിക നടപടിയിൽ, ടിക്രിതിനടുത്ത് ഒരു ഭൂഗർഭ ബങ്കറിൽ ഒളിച്ചിരുന്ന സദ്ദാം ഹുസൈനെ യുഎസ് സൈന്യം പിടികൂടി. 2005 ഒക്ടോബറിൽ, മനുഷ്യത്വവിരുദ്ധ കുറ്റകൃത്യങ്ങൾക്ക്, പ്രത്യേകിച്ച് 1982-ലെ ദുജൈൽ കൂട്ടക്കൊലക്ക്, ഇറാഖി പ്രത്യേക ട്രൈബ്യൂണൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിചാരണ ആരംഭിച്ചു. 2006 നവംബർ 5-ന്, സദാമിനെ കുറ്റക്കാരനായി കണ്ടെത്തി, ഡിസംബർ 30-ന് ബാഗ്ദാദിൽ വധശിക്ഷ നടപ്പാക്കി.എന്നാൽ വധശിക്ഷ നടപ്പാക്കുന്ന സമയത്ത്, സദ്ദാം ഹുസൈൻ വളരെ ശാന്തനും ഭയം ലവലേശമില്ലാതെയുമാണ് കാണപ്പെട്ടത്. വീഡിയോ ദൃശ്യങ്ങളിൽ, അവസാന നിമിഷങ്ങളിൽ അദ്ദേഹം തന്റെ വിശ്വാസത്തെക്കുറിച്ച് പ്രഖ്യാപിക്കുകയും, "ഇറാഖിന് വേണ്ടി" മരിക്കുന്നതിൽ അഭിമാനിക്കുന്നുവെന്ന് പറയുകയും ചെയ്തു. അവസാന വാക്കുകളിൽ, അദ്ദേഹം ഇസ്‌ലാമിക പ്രാർഥനയായ "ശഹാദത്ത് കലിമ"  ഉരുവിട്ടു. മരണത്തിന്റെ മുഖത്തും അദ്ദേഹം തലകുനിക്കാതെ, അന്തസ്സോടെ നിൽക്കുന്ന സദ്ദാം അമേരിക്കൻ അധിനിവേശത്തിന്റേ മുന്നിൽ തലക്കുനിക്കാത്ത പോരാളിയായിരുന്നു.എന്നാൽ, വധശിക്ഷ നടപ്പാക്കിയ രീതി വിവാദമായി. ചില ഷിയാ ഗ്രൂപ്പുകളിൽ നിന്നുള്ള ഉദ്യോഗസ്ഥർ, സദാമിനെതിരെ "മുഖ്താർ" (ഷിയാ നേതാവ് മുഖ്തദാൽ-സദറിന്റെ പേര്) എന്ന് വിളിച്ച് അപമാനിക്കുകയും, വധശിക്ഷയെ ഒരു വംശീയ പ്രതികാരമായി ചിത്രീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇത് ഇറാഖിലെ ഷിയ-സുന്നി സംഘർഷങ്ങൾ വർധിപ്പിച്ചു.

2003-2011 വരെ നീണ്ട ഇറാഖ് യുദ്ധം 4,500-ലേറെ അമേരിക്കൻ സൈനികരുടെയും 100,000-നും 300,000-നും ഇടയിൽ ഇറാഖി സിവിലിയന്മാരുടെയും മരണത്തിന് കാരണമായി. യുദ്ധം ഷിയ-സുന്നി വംശീയ സംഘർഷങ്ങൾക്കും, അൽ-ഖയ്ദ ഇൻ ഇറാഖ് (AQI) പോലുള്ള തീവ്രവാദ സംഘടനകളുടെ ഉയർച്ചയ്ക്കും, പിന്നീട് ഇസ്ലാമിക് സ്റ്റേറ്റിന്റെ (ISIS) വളർച്ചയ്ക്കും വഴിയൊരുക്കി. 2003-ൽ സ്ഥാപിതമായ കോളിഷൻ പ്രൊവിഷണൽ അതോറിറ്റി (CPA) ഭരണം, ബാത്തിസ്റ്റ് പാർട്ടി വിലക്കലും ഇറാഖി സൈന്യം പിരിച്ചുവിടലും നടപ്പാക്കി, ഇത് വൻതോതിൽ അരാജകത്വത്തിനും കലാപങ്ങൾക്കും കാരണമായി.

2004-ലെ ഇറാഖ് സർവേ ഗ്രൂപ്പിന്റെ റിപ്പോർട്ട്, കൂട്ട നശീകരണ ആയുധങ്ങളുടെ സാന്നിധ്യം തെളിയിക്കുന്നതിൽ പരാജയപ്പെട്ടു, ഇത് ബുഷ് ഭരണകൂടത്തിന്റെ യുദ്ധന്യായീകരണത്തിന് വലിയ വിമർശനം ഉയർത്തി. 2005-ൽ, മുൻ CIA ഡയറക്ടർ ജോർജ് ടെനെറ്റ്, കൂട്ട നശീകരണ ആയുധങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ഇന്റലിജൻസ് "തെറ്റായിരുന്നു" എന്ന് സമ്മതിച്ചു.

ഇറാഖ് യുദ്ധം അന്താരാഷ്ട്ര സമൂഹത്തിൽ വലിയ വിമർശനങ്ങൾക്ക് വിധേയമായി. ഫ്രാൻസ്, ജർമനി, റഷ്യ, ചൈന തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങൾ യുദ്ധത്തെ എതിർത്തു, യുഎൻ-ന്റെ അനുമതി ഇല്ലാതെ നടന്ന ഈ അധിനിവേശം അന്താരാഷ്ട്ര നിയമലംഘനമാണെന്ന് വാദിച്ചു. 2006-ലെ പ്യൂ ഗ്ലോബൽ ആറ്റിറ്റ്യൂഡ്സ് പ്രോജക്ട് അനുസരിച്ച്, ജോർദാൻ, ഈജിപ്ത്, ലെബനൻ, തുർക്കി എന്നിവിടങ്ങളിൽ 70-96% ആളുകൾ യുദ്ധത്തെ എതിർത്തു.

2003-ലെ അമേരിക്കൻ ഇറാഖ് അധിനിവേശം, സദ്ദാം ഹുസൈന്റെ ഭരണകൂടത്തെ താഴെയിറക്കിയെങ്കിലും, ഇറാഖിൽ ദീർഘകാല അസ്ഥിരതയും വലിയ നരഹത്യക്കും കാരണമായി. കൂട്ട നശീകരണ ആയുധങ്ങളുടെ അഭാവവും അൽ-ഖയ്ദ ബന്ധത്തിന്റെ തെളിവില്ലായ്മയും യുദ്ധത്തിന്റെ ന്യായീകരണത്തെ ചോദ്യം ചെയ്തു. ഇറാഖിന്റെ സാമൂഹിക-രാഷ്ട്രീയ ഘടനയെ മനസ്സിലാക്കുന്നതിലെ പരാജയം, അമേരിക്കൻ ഇന്റലിജൻസിന്റെ പിഴവുകൾ, യുദ്ധത്തിന്റെ ദുരന്തഫലങ്ങൾ എന്നിവ അമേരിക്കൻ അധിനിവേശത്തിൻ്റേ രക്ത കൊതിയെ തുറന്നുകാട്ടുന്നതാണ് .