ജാംനഗർ: അനന്ത് അംബാനിയുടെ സ്വപ്നപദ്ധതിയായ വന്താരയ്ക്കെതിരായ മൃഗക്കടത്ത്, കള്ളപ്പണം വെളുപ്പിക്കൽ, വന്യജീവി നിയമലംഘനം തുടങ്ങിയ ഗുരുതര ആരോപണങ്ങൾക്ക് സുപ്രീം കോടതി കഴിഞ്ഞ ദിവസം 'ക്ലീൻ ചിറ്റ്' നൽകി. വിരമിച്ച ജഡ്ജി ജെ. ചെലമേശ്വറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള പ്രത്യേക അന്വേഷണ സംഘം (എസ്‌ഐടി) നടത്തിയ വിശദമായ അന്വേഷണത്തിലൂടെയാണ് ഈ തീരുമാനം. എന്നാൽ, 3000 ഏക്കർ വിസ്തീർണമുള്ള ഈ മൃഗസംരക്ഷണ കേന്ദ്രം ഗുജറാത്തിലെ ജാംനഗറിൽ താമസിക്കുന്ന സാധാരണക്കാരായ പൗരന്മാരുടെ ജീവിതത്തിൽ ഉണ്ടാക്കുന്ന സ്വാധീനങ്ങൾ, പരിസ്ഥിതി പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകൾ മാത്രം ഇപ്പോഴും പാതിവഴിയിൽ. ഇവരുടെ ജീവന് എന്തെങ്കിലും വില കൽപ്പിക്കുന്നുണ്ടോ? എന്താണ് വന്താരയുടെ യഥാർത്ഥ മുഖം ? ആരോപണങ്ങളുടെ പശ്ചാത്തലം, എസ്‌ഐടിയുടെ കണ്ടെത്തലുകൾ, പ്രാദേശിക ജനങ്ങളുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകൾ എന്നിവയടങ്ങിയ വിശദമായ റിപ്പോർട്ട്.

പശ്ചാത്തലം: ആരോപണങ്ങളുടെ കടൽ

മുകേഷ് അംബാനിയുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള റിലയൻസ് ഫൗണ്ടേഷന്റെ കീഴിലുള്ള വന്താര, ഗുജറാത്തിലെ ജാംനഗറിലെ റിലയൻസ് റിഫൈനറി കോംപ്ലക്സിനുള്ളിൽ 3000 ഏക്കറിലാണ് വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നത്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ ധനികനായ മുകേഷ് അംബാനിയുടെ ഇളയ മകൻ അനന്ത് അംബാനി 2020-ൽ സ്ഥാപിച്ചതാണ് ഈ കേന്ദ്രം. പരുക്കേറ്റതും ഉപദ്രവിക്കപ്പെട്ടതും ഒഴിവാക്കപ്പെട്ടതുമായ മൃഗങ്ങളുടെ രക്ഷാപ്രവർത്തനം, ചികിത്സ, പുനരധിവാസം എന്നിവയാണ് ലക്ഷ്യമാക്കുന്നത്. 'കാടിന്റെ നക്ഷത്രം' എന്നർത്ഥമുള്ള വന്താരയ്ക്ക് അന്താരാഷ്ട്രതലത്തിൽ IUCN (ഇന്റർനാഷണൽ യൂണിയൻ ഫോർ കൺസർവേഷൻ ഓഫ് നേച്ചർ), WWF (വേൾഡ് വൈൽഡ് ലൈഫ് ഫണ്ട്) തുടങ്ങിയ സംഘടനകളുടെ സഹകരണവും ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്.

എന്നാൽ, 2024-ൽ തുടങ്ങിയ ആരോപണങ്ങൾ വന്താരയെ വിവാദത്തിലാക്കി. അഭിഭാഷകൻ സി.ആർ. ജയ സുക്രിൻ സമർപ്പിച്ച പൊതു താൽപ്പര്യ ഹരജികളിൽ, ഇന്ത്യയിൽ നിന്നും വിദേശത്ത് നിന്നും ആനകൾ, പുള്ളിപ്പുലികൾ തുടങ്ങിയ മൃഗങ്ങളെ നിയമവിരുദ്ധമായി വാങ്ങുന്നതായും വന്യജീവി സംരക്ഷണ നിയമങ്ങൾ (വൈൽഡ് ലൈഫ് പ്രൊട്ടക്ഷൻ ആക്ട്) ലംഘിക്കുന്നുവെന്നും, പദ്ധതിയിലൂടെ നടക്കുന്നത് വൻതോതിലുള്ള കള്ളപ്പണം വെളുപ്പിക്കലാണെന്നും ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു. അതേസമയം മ‍‍ൃ​ഗങ്ങളുടെ സംരക്ഷണത്തിനായി സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ട വന്താര, മൃഗക്ഷേമം പാലിക്കുന്നില്ലയെന്നും, കാർബൺ ക്രെഡിറ്റുകൾ, ജലസ്രോതസ്സുകൾ എന്നിവ വൃത്തിഹീനമായി ഉപയോഗിക്കുന്നുവെന്നും ആരോപണങ്ങൾ ഉയർന്നു വന്നു.
 
ഗ്ലോബൽ ഹ്യൂമെയിൻ സൊസൈറ്റി പോലുള്ള സംഘടനകളും മൃഗങ്ങൾക്ക് അനുയോജ്യമല്ലാത്ത സംരക്ഷണ സാഹചര്യങ്ങൾ ഉണ്ടെന്നും ആരോപിച്ചിരുന്നു. ഈ പരാതികളെ പരിഗണിച്ചാണ് സുപ്രീം കോടതി ഈ വർഷം ഓഗസ്റ്റിൽ എസ്‌ഐടി രൂപീകരിക്കുന്നത്.

എസ്‌ഐടിയുടെ അന്വേഷണവും കോടതി തീരുമാനവും

സെപ്റ്റംബർ 15-ന് സുപ്രിം കോടതി (ജസ്റ്റിസ് പങ്കജ് മിഥൽ, പ്രസന്ന ബി. വരാല എന്നിവരുടെ ബെഞ്ച്) എസ്‌ഐടി റിപ്പോർട്ട് അംഗീകരിച്ചു. മൂന്ന് മാസത്തെ അന്വേഷണത്തിൽ വിരമിച്ച ജഡ്ജി ജെ. ചെലമേശ്വറിന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള സംഘം, മൃഗങ്ങളെ വാങ്ങുന്നത്, കടത്ത്, വെളുപ്പിക്കൽ, ക്ഷേമം, പ്രജനനം, പരിസ്ഥിതി പ്രശ്നങ്ങൾ, സാമ്പത്തിക അനൗചിത്യങ്ങൾ എന്നിവയെല്ലാം പരിശോധിച്ചു. 'നിയമലംഘനമില്ല, ആരോപണങ്ങൾ അടിസ്ഥാനരഹിതം' എന്നാണ് കണ്ടെത്തൽ. കാർബൺ ക്രെഡിറ്റുകളും ജലസ്രോതസ്സുകളും അനനുവൃത്തിപരമായി ഉപയോഗിച്ചില്ലെന്നും സ്ഥിരീകരിച്ചു.

കോടതി വന്താരയെ 'ദേശീയ അഭിമാനം' എന്ന് വിശേഷിപ്പിച്ച് കേസ് അവസാനിപ്പിച്ചു. സമാന ആരോപണങ്ങളുള്ള ഭാവി പരാതികൾ ജുഡീഷ്യൽ അല്ലെങ്കിൽ അഡ്മിനിസ്ട്രേറ്റീവ് ഫോറങ്ങളിൽ പരിഗണിക്കരുതെന്നും ഉത്തരവിട്ടു.  വ‍ൃത്തിഹീനമായ അന്തരീക്ഷത്തിലാണ് വന്താര പ്രവർത്തിക്കുന്നത് എന്ന് ആരോപണം ഉയർത്തിയ ഗ്ലോബൽ ഹ്യൂമെയിൻ സൊസൈറ്റിയുടെ സർട്ടിഫിക്കേഷനും പിന്നീട് ലഭിച്ചതോടെ വന്താരയുടെ നിലവാരം ഉയർന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ചില നിരീക്ഷകർ (ഫ്രണ്ട്‌ലൈൻ മാഗസിൻ) എസ്‌ഐടി റിപ്പോർട്ടിന്റെ വിശ്വാസ്യതയെ ചോദ്യം ചെയ്യുകയും അന്വേഷണത്തിന് പിന്നിൽ കോർപ്പറേറ്റ് സ്വാധീനം ഉണ്ടെന്നും സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

വന്താരയുടെ യഥാർത്ഥ മുഖം: സൗകര്യങ്ങളും പ്രവർത്തനങ്ങളും

വന്താര ഒരു മൃഗശാലയോ ആശുപത്രിയോ അല്ല, മറിച്ച് രക്ഷാകേന്ദ്രമാണ്. 43 ഇനങ്ങളിൽ 2000-ലധികം മൃഗങ്ങൾ (ആനകൾ, പുള്ളിപ്പുലികൾ, സ്പിക്സ് മകാവുകൾ മുതലായവ) ഇവിടെ സംരക്ഷിക്കുന്നു. 650 ഏക്കറിലെ റെസ്ക്യൂ & റീഹാബിലിറ്റേഷൻ സെന്ററിൽ, 1 ലക്ഷം ചതുരശ്ര അടി വിസ്തീർണമുള്ള ആശുപത്രി, ഗവേഷണ കേന്ദ്രം എന്നിവയുണ്ട്. ഐസിയു, എംആർഐ, സിടി സ്കാൻ, ശസ്ത്രക്രിയകൾ, റിയൽ-ടൈം വീഡിയോ കോൺഫറൻസിംഗ് തുടങ്ങിയ അത്യാധുനിക സൗകര്യങ്ങൾ. ആനകൾക്കായി പ്രത്യേക ജാക്കൂസി, 500-ലധികം വിദഗ്ധർ (മൃഗഡോക്ടർമാർ, ജീവശാസ്ത്രജ്ഞർ), 14,000 ചതുരശ്ര അടിയിൽ അടുക്കള, കൃത്രിമ വനാന്തരീക്ഷം എന്നിവയോടെ, 200-ലധികം പുള്ളിപ്പുലികളെ റോഡ് അപകടങ്ങളിലും മനുഷ്യ-വന്യ സംഘർഷങ്ങളിലും നിന്ന് രക്ഷിക്കുന്നു. പൊതുജനങ്ങൾക്ക് ഉടൻ തുറന്നു നൽകാനിരിക്കുന്ന ഈ കേന്ദ്രം, സുസ്ഥിര വിനോദസഞ്ചാരത്തിനും ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു.

പ്രാദേശിക ജനങ്ങളുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകൾ: പ്രയോജനങ്ങളും പ്രശ്നങ്ങളും

ജാംനഗർ ജില്ലയിലെ ഗ്രാമീണർക്കും പട്ടണവാസികൾക്കും വന്താര ജോലിസൗകര്യങ്ങൾ നൽകുന്നുണ്ട്. അതേസമയം 500-ലധികം തൊഴിലവസരങ്ങൾ സൃഷ്ടിച്ചത് പ്രാദേശിക സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെ ഉത്തേജിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. WWF പോലുള്ള സംഘടനകളുടെ സഹകരണത്തോടെ, പരിസ്ഥിതി അവബോധം വർധിപ്പിക്കുന്ന വർക്ക്‌ഷോപ്പുകളും നടക്കുന്നുണ്ട്. ഹരിയാനയിലെ അരവല്ലി സഫാരി പോലുള്ള പ്രോജക്ടുകൾക്ക് മാതൃകയാകുന്നുണ്ട്.

എന്നാൽ, പ്രതികൂല വശങ്ങളും ഉയർന്നുവരുന്നു. റിലയൻസ് റിഫൈനറിയുടെ അടുത്തുള്ള സ്ഥാനം മൂലം വായു, ജലമലിനീകരണം മൃഗങ്ങളെയും പ്രാദേശികരെയും ബാധിക്കുമെന്ന് വിമർശകർ (പൾിറ്റ്സർ സെന്റർ റിപ്പോർട്ട്) ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു. കോർപ്പറേറ്റ് പ്രോജക്ടുകൾ മൂലം ഇന്ത്യയിലെ വനങ്ങൾ നശിക്കുന്നതിന്റെ ഭാഗമാണെന്ന് ഫ്രണ്ട്‌ലൈൻ റിപ്പോർട്ട് പറയുന്നു. NGOകളിൽ നിന്ന് വിദഗ്ധരെ 'പോച്ച്' ചെയ്യുന്നത് ചെറു സംരക്ഷണ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് പ്രശ്നമാകുന്നു.  "ജോലികൾ നല്ലത്, പക്ഷേ റിഫൈനറി സംവിധാനം പൊലുഷൻ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്, ഞങ്ങളുടെ കുടിവെള്ളം, വിളകൾ ഇവയെല്ലാം ബാധിക്കുന്നുണ്ട്." (ലോക്കൽ ഇന്റർവ്യൂകൾ അടിസ്ഥാനമാക്കി) ജാംനഗർ ഗ്രാമവാസികൾ പറയുന്നതാണിത്. പരിസ്ഥിതി ഗ്രൂപ്പുകൾ (ഇലസ്ട്രേറ്റഡ് ഡെയിലി ന്യൂസ്) കോർപ്പറേറ്റ് അധികാരം സംരക്ഷണത്തെ അപകടപ്പെടുത്തുമെന്ന മുന്നറിയിപ്പും നൽകുന്നുണ്ട്.

സന്തുലിത കാഴ്ചപ്പാട്

വന്താരയുടെ വിജയം ഇന്ത്യൻ മൃ​ഗസംരക്ഷണ മേഖലയ്ക്ക് മാതൃകയാകാം, പക്ഷേ കോർപ്പറേറ്റ് സ്വാധീനത്തിന്റെ പാർശ്വഫലങ്ങൾ കർശനമായും നിരീക്ഷിക്കേണ്ടതുണ്ട്. സുപ്രിം കോടതിയുടെ തീരുമാനം ആശ്വാസമാണെങ്കിലും, പ്രാദേശിക പരിസ്ഥിതി സംരക്ഷണം ഉറപ്പാക്കി മാത്രമേ ഈ പദ്ധതി യഥാർത്ഥ 'നാഷണൽ പ്രൈഡ്' ആകൂ. ഭാവി പരിശോധനകൾക്ക് കോടതി വാതിൽ അടച്ചില്ലെങ്കിലും, സുതാര്യത വർധിപ്പിക്കേണ്ടതും അനിവാര്യമാണ്.

Vantara, a 3000-acre animal rescue and rehabilitation center in Jamnagar, Gujarat, founded by Anant Ambani, has been cleared of allegations like animal trafficking and money laundering by the Supreme Court. The SIT found no legal violations, but concerns remain about environmental impact and local residents' lives. Explore Vantara's mission, facilities, and its effects on Jamnagar's community. Vantara, Anant Ambani, Jamnagar, animal rescue, Supreme Court, clean chit, wildlife conservation, Gujarat, environmental impact, Mukesh Ambani, Reliance, animal welfare, SIT investigation, local community, eco-tourism