പു​സ്ത​ക​പ്പാ​ത
വി.​ മു​സ​ഫ​ര്‍ അ​ഹ​മ്മ​ദ്

‘എ​ട്ടു മ​ണി​ക്കൂ​ർ ക​ഴി​ഞ്ഞ് ലാ​ഹോ​റി​ലെ മു​ഗ​ൾ​പു​രി​യി​ലെ​ത്തു​ന്ന സ്‌​പെ​ഷ​ൽ ട്രെ​യി​ൻ ഉ​ച്ച​തി​രി​ഞ്ഞ് ര​ണ്ടു​മ​ണി​ക്ക് അ​മൃ​ത്സർ വി​ട്ടു. ധാ​രാ​ളം പേ​ർ വ​ഴി​മ​ധ്യേ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. അ​തി​ലു​മേ​റെ​പ്പേ​ർ​ക്ക് പ​രു​ക്കു പ​റ്റി​യി​രു​ന്നു. എ​ണ്ണ​മ​റ്റ ആ​ളു​ക​ളെ കാ​ണാ​താ​വു​ക​യും ചെ​യ്തു’ - ദൗ​ത്യം/​സാ​ദ​ത്ത് ഹ​സ​ൻ മ​ണ്ടോ.

ഇ​ന്ത്യാ-​പാ​ക് വി​ഭ​ജ​ന​മു​ണ്ടാ​ക്കി​യ കൊ​ടി​യ​ദു​ര​ന്തം എ​മ്മ​ട്ടി​ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന​തി​നു മു​ക​ളി​ൽ ഉ​ദ്ധ​രി​ച്ച വ​രി​ക​ൾ സാ​ക്ഷ്യം വ​ഹി​ക്കു​ന്നു. ലാ​ഹോ​റി​ൽ​നി​ന്ന് അ​മൃ​ത്സറി​ലേ​ക്കു​ള്ള തീ​വ​ണ്ടി​യാ​ത്ര​ക​ളു​ടെ സ്ഥി​തി​യും ഇ​തു​ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു. മ​നു​ഷ്യ​ര​ക്ത​ത്തി​ന്റെ ക​ട​ലി​ലൂ​ടെ​യാ​ണ് ആ ​തീ​വ​ണ്ടി​ക​ൾ ഓ​ടി​യ​ത്. വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​നു മു​ക്കാ​ൽ​നൂ​റ്റാ​ണ്ട് തി​ക​ഞ്ഞ ഈ ​വേ​ള​യി​ൽ സാ​ദ​ത്ത് ഹ​സ​ൻ മ​ണ്ടോ​യു​ടെ ക​ഥ​ക​ളും ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളും 'വി​ഭ​ജ​ന​കാ​ല ക​ഥ​ക​ൾ'(​പ്ര​സാ​ധ​നം മാ​തൃ​ഭൂ​മി ബു​ക്‌​സ്/​വി​വ​ർ​ത്ത​നം: എ.​പി കു​ഞ്ഞാ​മു) എ​ന്ന ശീ​ർ​ഷ​ക​ത്തി​ൽ പു​റ​ത്തു​വ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. (സാ​ദ​ത്ത് ഹ​സ​ൻ മാ​ൻ​തു എ​ന്നാ​ണ് എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ന്റെ പേ​ര് ഈ ​സ​മാ​ഹ​ര​ത്തി​ൽ കൊ​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. മ​ണ്ടോ, മ​ന്റോ, മ​ൻ​തോ എ​ന്നി​ങ്ങ​നെ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ ഈ ​പേ​ര് ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ചു ക​ണ്ടി​ട്ടു​ണ്ട്. മാ​ൻ​തു എ​ന്നു​കാ​ണു​ന്ന​ത് ആ​ദ്യ​മാ​ണ്. ഈ ​ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ൽ മ​ണ്ടോ എ​ന്നാ​ണ് ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​ത്). ഈ ​സ​മാ​ഹാ​ര​ത്തി​ലെ ചി​ല ക​ഥ​ക​ൾ​ക്കു മു​ൻ​കാ​ല​ങ്ങ​ളി​ൽ മ​ല​യാ​ള പ​രി​ഭാ​ഷ​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്ന​തു​കൂ​ടി ഓ​ർ​ക്കു​ന്നു.
വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ കൊ​ടും​ഭീ​ക​രാ​വ​സ്ഥ​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച് അ​റി​യു​ന്ന​വ​രും അ​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ച് ഒ​ന്നു​മ​റി​യാ​ത്ത​വ​രും ഒ​രു​പോ​ലെ ഈ ​ക​ഥ​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യും ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യും ക​ട​ന്നു​പോ​ക​ണം. (വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ ക​ഥാ​കാ​ര​ൻ എ​ന്നാ​ണ​ല്ലോ മ​ണ്ടോ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​റ്). ഇ​ന്ത്യ​യും പാ​കി​സ്താ​നും ഒ​രേ​പോ​ലെ അ​നു​ഭ​വി​ച്ച ച​രി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ പി​ള​ർ​പ്പ് തൊ​ട്ട​റി​യാ​ൻ ഈ ​പു​സ്ത​കം ഏ​തൊ​രാ​ളെ​യും സ​ഹാ​യി​ക്കും. ഇ​വ ക​ഥ​ക​ള​ല്ലേ, ഇ​തൊ​ക്കെ എ​ങ്ങ​നെ സ​ത്യ​മാ​കും എ​ന്ന ചോ​ദ്യം വ​രാ​നി​ട​യു​ണ്ടെ​ന്ന​തി​നാ​ൽ പ​റ​യ​ട്ടെ, റി​യ​ലി​സ്റ്റ് ഫി​ക്ഷ​ൻ മാ​ത്രം ആ​വി​ഷ്‌​ക​രി​ച്ച എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു മ​ണ്ടോ.

വി​ഭ​ജ​ന​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ഏ​റ്റ​വും സൂ​ക്ഷ്മ​മാ​യ നി​രീ​ക്ഷ​ണം 'സ​ഹാ​യ്' എ​ന്ന ക​ഥ​യി​ൽ മ​ണ്ടോ ഇ​ങ്ങനെ കു​റി​ച്ചി​ടു​ന്നു: ഒ​രു ല​ക്ഷം ഹി​ന്ദു​ക്ക​ളും ഒ​രു ല​ക്ഷം മു​സ്‌​ലിം​ക​ളും മ​രി​ച്ചു എ​ന്നു പ​റ​യ​രു​ത്, ര​ണ്ടു ല​ക്ഷം മ​നു​ഷ്യ ജീ​വി​ക​ൾ മ​രി​ച്ചു എ​ന്നു പ​റ​യൂ. സ​ത്യം പ​റ​ഞ്ഞാ​ൽ ര​ണ്ടു ല​ക്ഷം പേ​ർ മ​രി​ച്ചു എ​ന്ന​ത് അ​ത്ര വ​ലി​യ ദു​ര​ന്ത​മൊ​ന്നു​മ​ല്ല. യ​ഥാ​ർ​ഥ ദു​ര​ന്തം കൊ​ന്ന​വ​രും കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ട​വ​രും ഒ​രു ക​ണ​ക്കി​ലും പെ​ടു​ന്നി​ല്ല എ​ന്ന​താ​ണ്. ഒ​രു ല​ക്ഷം ഹി​ന്ദു​ക്ക​ളെ കൊ​ന്നു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോ​ൾ ഹി​ന്ദു​മ​തം ച​ത്തു​പോ​യി എ​ന്ന് മു​സ്‌​ലിം​ക​ൾ വി​ചാ​രി​ച്ചു​കാ​ണും. എ​ന്നാ​ൽ ഹി​ന്ദു​മ​തം ജീ​വ​നോ​ടെ​യു​ണ്ട്. എ​ല്ലാ​കാ​ല​വും ബാ​ക്കി​യാ​വു​ക​യും ചെ​യ്യും. ഇ​തു​പോ​ലെ ഒ​രു ല​ക്ഷം മു​സ്‌​ലിം​ക​ളെ കൊ​ന്ന​പ്പോ​ൾ ഹി​ന്ദു​ക്ക​ളും ത​ങ്ങ​ൾ ഇ​സ്‌​ലാ​മി​നെ തു​ട​ച്ചു​മാ​റ്റി എ​ന്ന ആ​ഹ്ലാ​ദ​ത്തി​മി​ർ​പ്പി​ലാ​യി​രി​ക്കും. പ​ക്ഷേ, സ​ത്യം നി​ങ്ങ​ളു​ടെ എ​ല്ലാ​വ​രു​ടെ​യും മു​മ്പി​ലു​ണ്ട്. ഇ​സ്‌​ലാ​മി​നു നേ​രി​യ പോ​റ​ൽ​പോ​ലു​മേ​റ്റി​ട്ടി​ല്ല എ​ന്നു നി​ങ്ങ​ൾ​ക്ക​റി​യാ​മ​ല്ലോ. തോ​ക്കു​കൊ​ണ്ട് മ​ത​ങ്ങ​ളെ വേ​ട്ട​യാ​ടി​പ്പി​ടി​ക്കാ​മെ​ന്ന് വി​ഡ്ഢി​ക​ൾ മാ​ത്ര​മേ വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ക​യു​ള്ളൂ. മ​തം, വി​ശ്വാ​സം, മ​ന​സ്സാ​ക്ഷി-​ഇ​വ​യെ​ല്ലാം ന​മ്മു​ടെ ആ​ത്മാ​വി​ലാ​ണ് ജീ​വി​ക്കു​ന്ന​ത്, ശ​രീ​ര​ത്തി​ല​ല്ല. ക​ത്തി​യും വാ​ളും തോ​ക്കും​കൊ​ണ്ട് അ​വ​യെ ന​ശി​പ്പി​ക്കാ​നാ​വു​ക​യി​ല്ല.

മു​ക്കാ​ൽ​നൂ​റ്റാ​ണ്ട് മു​മ്പ് മ​ണ്ടോ എ​ഴു​തി​യ വ​രി​ക​ൾ സ​മാ​കാ​ലി​ക ഇ​ന്ത്യ​ക്ക് എ​ങ്ങ​നെ​യെ​ല്ലാം പ്ര​സ​ക്ത​മാ​കു​ന്നു​വെ​ന്ന​തി​ന്് അ​ധി​കം വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ൾ ആ​വ​ശ്യ​മി​ല്ല. യ​ഥാ​ർ​ഥ എ​ഴു​ത്തു​കാ​ർ വ​രാ​നി​രി​ക്കു​ന്ന കാ​ല​ങ്ങ​ൾ​ക്കും​കൂ​ടി എ​ഴു​തു​ന്ന​വ​രാ​ണെ​ന്ന ആ​ശ​യ​ത്തി​ന് ‘സ​ഹാ​യി’യി​ലെ ഈ ​വാ​ച​ക​ങ്ങ​ൾ അ​ടി​വ​ര​യി​ടു​ന്നു. ഹിം​സ​യി​ലൂ​ടെ എ​തി​ർ ആ​ശ​യ​ത്തെ ഇ​ല്ലാ​താ​ക്കാ​ൻ ആ​രു ശ്ര​മി​ച്ചാ​ലും അ​ന്തി​മ​മാ​യി പ​രാ​ജ​യം മാ​ത്ര​മേ അ​വ​ർ​ക്കു സ്വ​ന്ത​മാ​ക്കാ​നാ​കൂ എ​ന്ന് ആ​വ​ർ​ത്തി​ച്ചു പ​റ​യു​ക​യും എ​ഴു​തു​ക​യും ചെ​യ്തി​ട്ടു​ണ്ട് മ​ണ്ടോ. അ​ത് ഇ​ന്ത്യാ-​പാ​ക് ച​രി​ത്ര​ത്തി​ൽ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ലോ​ക​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ​ങ്ങും പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള/​ഇ​പ്പോ​ഴും പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന നി​ത്യ-​നി​ര​ന്ത​ര പ്ര​തി​ഭാ​സം കൂ​ടി​യാ​ണ്.

‘ആ​ദ്യം ത​ന്നെ സ്ത്രീ​ക​ളെ ബ​ലാ​ത്സം​ഗം ചെ​യ്യാ​നും ത​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു പോ​കാ​നും അ​നു​വ​ദി​ച്ച ഇ​വ​ർ എ​ന്തി​നാ​ണ് ഇ​പ്പോ​ൾ ബ​ലാ​ത്സം​ഗം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടു​ക​യും ത​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു പോ​വു​ക​യും ചെ​യ്ത അ​വ​രെ പു​ന​ര​ധി​വ​സി​പ്പി​ക്കാ​ൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന​ത് ’ -മ​ക​ൾ എ​ന്ന ക​ഥ​യി​ൽ. മ​നു​ഷ്യ​രു​ടെ ഹീ​ന​ത​ക​ൾ​ക്കും കൊ​ടും​നീ​ച​ത​ക​ൾ​ക്കും ഹിം​സ​ക്കും ന​ടു​വി​ൽ നി​ന്നു​കൊ​ണ്ടാ​ണ് മ​ണ്ടോ ത​ന്റെ ക​ഥ​ക​ളി​ലൂ​ടെ ഈ ​ചോ​ദ്യ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ഉ​ന്ന​യി​ച്ച​ത് എ​ന്നു​കൂ​ടി ഓ​ർ​ക്ക​ണം. വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ ആ​ഘാ​ത​വും അ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ളും ഇ​ത്ര​യേ​റെ ഉ​ള്ളി​ൽ സ​ഹി​ച്ച മ​റ്റൊ​രു എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നോ/​എ​ഴു​ത്തു​കാ​രി​യോ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലോ പാ​കി​സ്താ​നി​ലോ ഉ​ണ്ടാ​കാ​ൻ ഇ​ട​യി​ല്ല. അ​തി​ന് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ക​ഥ​ക​ളും ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളും ത​ന്നെ സാ​ക്ഷി.

മ​ണ്ടോ​യു​ടെ അ​തി​പ്ര​ശ​സ്ത​മാ​യ ‘തോ​ബാ തേ​ക് സി​ങ് ’ എ​ന്ന ക​ഥ​യു​മാ​യാ​ണ് സ​മാ​ഹാ​രം തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​ത്. ക​ഥ​യു​ടെ തു​ട​ക്കം ഇ​ങ്ങ​നെ: രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ വി​ഭ​ജ​നം ക​ഴി​ഞ്ഞ് ഏ​താ​നും വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്കു ശേ​ഷം ഇ​ന്ത്യ​യി​ലേ​ക്കും പാ​കി​സ്താ​നി​ലേ​ക്കും ഗ​വ​ൺ​മെ​ന്റു​ക​ൾ, ത​ട​വു​കാ​രെ​പ്പോ​ലെ ഭ്രാ​ന്താ​ല​യ​ങ്ങ​ളി​ലെ അ​ന്തേ​വാ​സി​ക​ളെ​യും പ​ര​സ്പ​രം കൈ​മാ​റ്റം ചെ​യ്യാ​ൻ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു. ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ മു​സ്‌​ലിം ഭ്രാ​ന്ത​ൻ​മാ​രെ പാ​കി​സ്താ​നി​ലേ​ക്ക് അ​യ​ക്ക​ണം. പാ​കി​സ്താ​നി ഭ്രാ​ന്താ​ല​യ​ങ്ങ​ളി​ലെ ഹി​ന്ദു-​സി​ക്ക് ഭ്രാ​ന്ത​ൻ​മാ​രെ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലേ​ക്കും അ​യ​ക്ക​ണം. പ​ഞ്ചാ​ബി​ലെ തോ​ബാ തേ​ക് സി​ങ് ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലെ ബി​ഷ​ൻ​സി​ങ് ഈ ​കൂ​ട്ട​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ മു​ൻ നി​ർ​ത്തി​യാ​ണ് ക​ഥ​യു​ടെ ആ​ഖ്യാ​നം. ഭ്രാ​ന്ത് എ​ന്ന രോ​ഗാ​വ​സ്ഥ​യും വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ലെ കൊ​ടി​യ ഹിം​സ​ക​ളും ഒ​രേ​പോ​ലെ ഉ​ൾ​ച്ചേ​രു​ന്ന, ലോ​ക​ത്തി​ലെ മി​ക​ച്ച നൂ​റു ക​ഥ​ക​ളി​ലൊ​ന്ന് എ​ന്നു പ​ല​രും അ​ഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ട ര​ച​ന​കൂ​ടി​യാ​ണി​ത്. താ​ൻ ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​ര​നോ പാ​കി​സ്താ​നി​യോ? ഈ ​ചോ​ദ്യ​ത്തി​നു ബി​ഷ​ൻ​സി​ങ് ന​ൽ​കു​ന്ന ഉ​ത്ത​രം തേ​ബാ തേ​ക് സി​ങു​കാ​ര​ൻ എ​ന്നാ​ണ്. ഇ​ന്ത്യാ-​പാ​ക് അ​തി​ർ​ത്തി​യാ​യ വാ​ഗ​യി​ൽ മ​നോ​രോ​ഗി​ക​ളാ​യ​വ​രെ ഇ​രു രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും കൈ​മാ​റ്റം ചെ​യ്യു​ന്ന ഭീ​തി​ദ​മാ​യ രം​ഗം ക​ഥ​യി​ൽ ക​ട​ന്നു​വ​രു​ന്നു​ണ്ട്. പാ​കി​സ്താ​നി​ലേ​ക്കും ഇ​ന്ത്യ​യി​ലേ​ക്കും പോ​കാ​ൻ ത​യാ​റി​ല്ലാ​ത്ത, തോ​ബാ തേ​ക് സി​ങി​ലേ​ക്കു മാ​ത്രം പോ​കാ​മെ​ന്നു പ​റ​യു​ന്ന ബി​ഷ​ൻ​സി​ങ്ങി​ലൂ​ടെ മ​ണ്ടോ അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന വി​ഭ​ജ​ന പ്ര​തി​സ​ന്ധി​യു​ടെ നൈ​തി​ക​ത അ​ങ്ങേ​യ​റ്റം ആ​ഴ​ത്തി​ലു​ള്ള​താ​ണ്. ക​ഥ ഇ​ങ്ങ​നെ അ​വ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു: സൂ​ര്യോ​ദ​യ​ത്തി​നു തൊ​ട്ടു​മു​മ്പ് പ​തി​ന​ഞ്ചു കൊ​ല്ല​മാ​യി സ്വ​ന്തം കാ​ലു​ക​ളി​ൽ എ​ഴു​ന്നേ​റ്റു​നി​ന്നു​പോ​ന്ന ബി​ഷ​ൻ​സി​ങ് എ​ന്ന മ​നു​ഷ്യ​ൻ, നി​ല​വി​ളി​ക്കാ​ൻ തു​ട​ങ്ങി. ഇ​രു​ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നും ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ൻ​മാ​ർ ഓ​ടി​യെ​ത്തു​മ്പോ​ഴേ​ക്കും അ​യാ​ൾ നി​ല​ത്തു കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ണി​രു​ന്നു.വ​ലി​ച്ചു​കെ​ട്ടി​യ വേ​ലി​ക്ക​മ്പി​ക​ൾ​ക്കു പി​ന്നി​ൽ ഒ​രു​വ​ശ​ത്ത് ഇ​ന്ത്യ​യും അ​തി​ലു​മേ​റെ ക​മ്പി​ക​ൾ​ക്കു പി​ന്നി​ൽ മ​റു​വ​ശ​ത്ത് പാ​കി​സ്താ​നും കി​ട​ന്നു. ഇ​വ​യ്ക്കി​ട​യി​ൽ പേ​രി​ല്ലാ​ത്ത ഒ​രു​തു​ണ്ട് ഭൂ​മി​യി​ൽ തോ​ബാ തേ​ക് സി​ങ് എ​ന്ന ദേ​ശ​വും. ഒ​രൊ​റ്റ മ​നു​ഷ്യ​ന്റെ അ​നു​ഭ​വ​ത്തി​ലൂ​ടെ വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ തീ​വ്ര​ത മ​ണ്ടോ ഇ​ങ്ങനെ ആ​വി​ഷ്‌​ക​രി​ച്ചി​ടു​ന്നു.

മ​ണ്ടോ​യു​ടെ ഇ​ന്ത്യാ-​പാ​ക് വി​ഭ​ജ​നം പ്ര​മേ​യ​മാ​യു​ള്ള പ​ല ക​ഥ​ക​ളി​ലും രോ​ഗ​ങ്ങ​ൾ ക​ട​ന്നു​വ​രു​ന്നു​ണ്ട്. തോ​ബാ തേ​ക് സി​ങ്ങി​ൽ അ​തു ഭ്രാ​ന്താ​ണ്. വി​ഭ​ജ​നം സ​മ​ചി​ത്ത​തോ​ടെ​യു​ള്ള ഒ​രു പ്ര​വൃ​ത്തി​യാ​യി​രു​ന്നു​വോ എ​ന്ന ചോ​ദ്യ​മാ​ണ് അ​ദ്ദേ​ഹം പ്ര​ധാ​ന​മാ​യും ഉ​ന്ന​യി​ക്കു​ന്ന​ത്. ആ​ർ​ക്കാ​യി​രു​ന്നു ഭ്രാ​ന്തെ​ന്ന കൂ​ർ​ത്തു​മൂ​ർ​ത്ത യാ​ഥാ​ർ​ഥ്യം ഈ ​ക​ഥ​യു​ടെ വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ മു​റി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു. ‘ദൗ​ത്യം’ എ​ന്ന ക​ഥ​യി​ലെ നാ​യ​ക​ൻ എ​ന്നു​വി​ളി​ക്കാ​വു​ന്ന റി​ട്ട. ജ​ഡ്ജി മി​യാ​ൻ അ​ബ്ദു​ൽ ഹ​യ്യി​നു വി​ഭ​ജ​ന​വേ​ള​യി​ലെ വ​ർ​ഗീ​യ ക​ലാ​പ കാ​ല​ത്ത് പ​ക്ഷാ​ഘാ​തം വ​രു​ന്നു. ഈ ​രോ​ഗം ഒ​രു രൂ​പ​കം കൂ​ടി​യാ​ണ്. പ​ക്ഷാ​ഘാ​തം വ​ന്നു ശ​രീ​ര​ത്തി​ന്റെ ഒ​രു​ഭാ​ഗം നി​ശ്ച​ല​മാ​യി​പ്പോ​കു​ന്ന അ​വ​സ്ഥ വി​ഭ​ജ​ന​കാ​ല​ത്ത് ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ​യും പാ​കി​സ്താ​നി​ലെ​യും മ​നു​ഷ്യ​ർ ഒ​രു​പോ​ലെ അ​നു​ഭ​വി​ച്ചു. അ​ബ്ദു​ൽ ഹ​യ്യി​ലൂ​ടെ ഈ ​അ​വ​സ്ഥ​കൂ​ടി മ​ണ്ടോ അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. അ​ബ്ദു​ൽ ഹ​യ്യ് ജ​ഡ്ജി​യാ​യി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്ത് ഗു​രു​മു​ഖ് സി​ങ് എ​ന്ന​യാ​ളെ ഒ​രു ക​ള്ള​ക്കേ​സി​ൽ വെ​റു​തെ വി​ട്ടി​രു​ന്നു. ന​ന്ദി​സൂ​ച​ക​മാ​യി എ​ല്ലാ ഈ​ദി​നും ഗു​രു​മു​ഖ് സി​ങ് വീ​ട്ടി​ലു​ണ്ടാ​ക്കി​യ പ​ല​ഹാ​ര​ങ്ങ​ൾ അ​ദ്ദേ​ഹം മി​യാ​ൻ സാ​ഹി​ബ് എ​ന്നു​വി​ളി​ക്കു​ന്ന അ​ബ്ദു​ൽ ഹ​യ്യി​ന് നേ​രി​ൽ എ​ത്തി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. ക​ലാ​പ​കാ​ല​ത്ത് ഒ​രു​ദി​വ​സം മി​യാ​ൻ സാ​ഹി​ബി​ന്റെ വാ​തി​ലി​ൽ മു​ട്ടു​കേ​ട്ടു. പു​റ​ത്തു​ള്ള​യാ​ൾ താ​ൻ ഗു​രു​മു​ഖ് സി​ങ്ങി​ന്റെ മ​ക​ൻ സ​ന്തോ​ഖ് സി​ങ്ങാ​ണെ​ന്നും അ​ച്ഛ​ൻ മ​രി​ച്ചു​വെ​ന്നും പ​റ​യു​ന്നു. അ​ച്ഛ​നോ​ട് കൊ​ടു​ത്ത വാ​ക്ക്, ഈ​ദി​ന് പ​ല​ഹാ​ര​മെ​ത്തി​ക്കു​ക, പാ​ലി​ക്കാ​ൻ വ​ന്ന​താ​ണെ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞ് മി​യാ​ൻ സാ​ഹി​ബി​ന്റെ രോ​ഗ​വി​വ​രം അ​റി​ഞ്ഞ് അ​യാ​ൾ മ​ട​ങ്ങു​ന്നു. ക​ഥ ഇ​ങ്ങ​നെ അ​വ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു: സ​ന്തോ​ഖ് സി​ങ് നി​ര​ത്തി​ലെ വ​ള​വു തി​രി​യു​ന്ന​തി​നു​മു​മ്പ് ത​ല​പ്പാ​വു​കൊ​ണ്ട് മു​ഖം​മ​റ​ച്ച നാ​ലു​പേ​ർ അ​യാ​ൾ​ക്കു​നേ​രെ വ​ന്നു. ര​ണ്ടു പേ​രു​ടെ കൈ​ക​ളി​ൽ ജ്വ​ലി​ക്കു​ന്ന തീ​പ്പ​ന്ത​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. മ​റ്റു​ള്ള​വ​രു​ടെ പ​ക്ക​ൽ മ​ണ്ണെ​ണ്ണ പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളും സ്‌​ഫോ​ട​ക വ​സ്തു​ക്ക​ളും. അ​വ​രി​ലൊ​രാ​ൾ മു​ഖം​മൂ​ടി​ക്കു​ള്ളി​ൽ നി​ന്നു​ള്ള ചി​രി​യോ​ടെ സ​ന്തോ​ഖി​നോ​ട് ചോ​ദി​ച്ചു. ‘സ​ർ​ദാ​ർ​ജി താ​ങ്ക​ളു​ടെ ദൗ​ത്യം പൂ​ർ​ത്തി​യാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു​വോ? എ​ങ്കി​ൽ ജ​ഡ്ജി സാ​ഹി​ബി​ന്റെ കാ​ര്യ​ത്തി​ൽ ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ ദൗ​ത്യം തു​ട​ങ്ങ​ട്ടെ​യോ? നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇ​ഷ്ടം​പോ​ലെ’ ഇ​തും പ​റ​ഞ്ഞ് അ​യാ​ൾ ന​ട​ന്ന​ക​ന്നു.

‘ഖോ​ൽ​ദോ’ (തു​റ​ക്കൂ എ​ന്ന് ഉ​റു​ദു ശീ​ർ​ഷ​കം) എ​ന്ന മ​ണ്ടോ​യു​ടെ വി​ഖ്യാ​ത ക​ഥ ‘വീ​ണ്ടെ​ടു​പ്പ് ’ എ​ന്ന ത​ല​ക്കെ​ട്ടി​ലാ​ണ് സ​മാ​ഹാ​ര​ത്തി​ലു​ള്ള​ത്. നി​ര​വ​ധി​പേ​ർ ബ​ലാ​ത്സം​ഗം ചെ​യ്ത് റെ​യി​ൽ​വേ ട്രാ​ക്കി​ൽ ഉ​പേ​ക്ഷി​ച്ച ത​ന്റെ മ​ക​ൾ ആ​ശു​പ​ത്രി​യി​ൽ​നി​ന്ന് ഞ​ര​ങ്ങു​മ്പോ​ൾ മ​ക​ൾ​ക്കു ജീ​വ​നു​ണ്ടെ​ന്ന​തി​ൽ ആ​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന പി​താ​വി​നെ​യാ​ണ് ഈ ​ക​ഥ​യി​ൽ വാ​യ​ന​ക്കാ​ർ കാ​ണു​ന്ന​ത്. ‘പ്ര​തി​കാ​ര​ക്കൊ​യ്ത്ത് ’, ‘ത​ണു​ത്ത ഇ​റ​ച്ചി’ എ​ന്നീ ക​ഥ​ക​ളി​ലും പി​ച്ചി​ച്ചീ​ന്തി​പ്പെ​ട്ട സ്ത്രീ​ക​ൾ ക​ട​ന്നു​വ​രു​ന്നു.

'ടി​റ്റ്‌​വാ​ളി​ലെ നാ​യ' എ​ന്ന ക​ഥ പാ​കി​സ്താ​നി​യോ ഇ​ന്ത്യ​നോ എ​ന്നു തീ​രു​മാ​നി​ക്കാ​നാ​വാ​ത്ത ഒ​രു നാ​യ​യു​ടെ ക​ഥ​യാ​ണ്. മ​ണ്ടോ ആ​ക്ഷേ​പ​ഹാ​സ്യം അ​തി​രൂ​ക്ഷ​മാ​യി ചൊ​രി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന അ​തി​ഗം​ഭീ​ര ക​ഥ​യാ​ണി​ത്. അ​തി​ർ​ത്തി​യി​ൽ ഇ​ന്ത്യ​ൻ സൈ​നി​ക​ർ ത​ങ്ങ​ളു​ടെ നാ​യ​യെ​ന്നും പാ​ക് സൈ​നി​ക​ർ അ​വ​രു​ടെ നാ​യ​യെ​ന്നും ബോ​ർ​ഡ് തൂ​ക്കി അ​ങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും ന​ട​ത്തി​ക്കു​ക​യാ​ണ് ഈ ​ജീ​വി​യെ. ക​ഥ ഇ​ങ്ങ​നെ അ​വ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു: നാ​യ വീ​ണ്ടും പു​റം തി​രി​ഞ്ഞു പാ​ഞ്ഞു. അ​വ​ന്റെ ഒ​രു കാ​ൽ തീ​ർ​ത്തും ഉ​പ​യോ​ഗ ശൂ​ന്യ​മാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. അ​വ​ൻ ഹ​ർ​നാം സി​ങ്ങി​നു നേ​രെ ഇ​ഴ​ഞ്ഞു​നീ​ങ്ങാ​ൻ തു​ട​ങ്ങി. അ​യാ​ൾ തോ​ക്കെ​ടു​ത്തു, ശ്ര​ദ്ധാ​പൂ​ർ​വം ഉ​ന്നം​പി​ടി​ച്ച് നാ​യ​യു​ടെ ക​ഥ ക​ഴി​ച്ചു. സു​ബേ​ദാ​ർ ഹി​മ്മ​ത് ഖാ​ൻ നെ​ടു​വീ​ർ​പ്പി​ട്ടു. ‘ആ ​സാ​ധു മൃ​ഗം ര​ക്ത​സാ​ക്ഷി​യാ​യി’. ജ​മേ​ദാ​ർ ഹ​ർ​നാം​സി​ങ് അ​പ്പോ​ഴും ചൂ​ടു വി​ട്ടു​മാ​റി​യി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത തോ​ക്കി​ൻ​കു​ഴ​ലി​നു മു​ക​ളി​ലൂ​ടെ കൈ ​പാ​യി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു പി​റു​പി​റു​ത്തു. ‘അ​വ​ൻ ഒ​രു നാ​യ​യാ​യി​ത്ത​ന്നെ ച​ത്തു’.

‘ജി​ന്നാ സാ​ഹി​ബ് ’ എ​ന്ന ക​ഥ മു​ഹ​മ്മ​ദ​ലി ജി​ന്ന​യു​ടെ വ്യ​ക്തി​ജീ​വി​ത​ത്തി​ലേ​ക്കു വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​ന്നു. ജി​ന്ന​യു​ടെ ഡ്രൈ​വ​റാ​യി​രു​ന്ന ആ​സാ​ദി​ലൂ​ടെ അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ‘ആ​ത്മ​നി​ഷ്ഠ ജി​ന്ന’യാ​ണ് ഈ ​ക​ഥ​യി​ലു​ള്ള​ത്. അ​തു ലോ​ക​ത്തി​നു പ​രി​ചി​ത​മാ​യ ‘രാ​ഷ്ട്രീ​യ ജി​ന്ന’യ​ല്ല. പ​ത്തു ക​ഥ​ക​ളും 13 ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളു​മാ​ണ് ഈ ​സ​മാ​ഹാ​ര​ത്തി​ലു​ള്ള​ത്. ‘ബോം​ബെ ക​ലാ​പ​ങ്ങ​ളി​ൽ, വി​ഭ​ജ​ന​കാ​ല​ത്തെ ബോം​ബെ’ എ​ന്നീ ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ൾ ക​ഥ​ക​ളി​ലു​ള്ള പ്ര​മേ​യ​ങ്ങ​ൾ ത​ന്നെ​യാ​ണ്. മ​ണ്ടോ ത​ന്നെ സ്വ​യം അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ക​യും അ​പ​ഗ്ര​ഥി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ‘സാ​ദ​ത്ത് ഹ​സ​ൻ’, ത​ന്റെ എ​ഴു​ത്തി​നെ വി​ശ​ദ​മാ​ക്കു​ന്ന ‘ഞാ​ൻ എ​ന്തി​ന് എ​ഴു​തു​ന്നു’, ‘ഇ​സ്മ​ത്ത് ചു​ഗ്ത്താ​യി’ എ​ന്നീ ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ൾ ഉ​റു​ദു സാ​ഹി​ത്യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ച​റി​യാ​ൻ ആ​ഗ്ര​ഹി​ക്കു​ന്ന​വ​രെ​യും സാ​ഹി​ത്യ​ത​ൽ​പ​ര​രാ​യ​വ​രെ​യും ആ​ക​ർ​ഷി​ക്കും. മ​ണ്ടോ അ​മൃ​ത്‌​സ​ർ, ബോം​ബെ, ഡ​ൽ​ഹി എ​ന്നി​വി​ട​ങ്ങ​ളി​ലും ലാ​ഹോ​റി​ലും ക​റാ​ച്ചി​യി​ലും ജീ​വി​ച്ചു. 43ാം വ​യ​സി​ൽ ലാ​ഹോ​റി​ൽ മ​രി​ച്ചു. ഹ്ര​സ്വ​മാ​യ ജീ​വി​ത കാ​ല​ത്ത് ഉ​റു​ദു സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലെ മാ​സ്റ്റ​റാ​യി അ​ദ്ദേ​ഹം മാ​റി. ര​സ​ക​ര​മാ​യ ഒ​രു വ​സ്തു​ത​യും മ​ണ്ടോ ഒ​രു ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ൽ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു: ‘കോ​ള​ജി​ൽ ര​ണ്ടു ത​വ​ണ​യും താ​ൻ തോ​റ്റ​ത് ഉ​റു​ദു​വി​ലാ​യി​രു​ന്നു; അ​തി​നാ​ൽ കോ​ള​ജ് പ​ഠ​നം പൂ​ർ​ത്തി​യാ​യ​തു​മി​ല്ല’.
•