ഓപ്പറേഷൻ സിന്ദൂർ കഴിഞ്ഞതിനു ശേഷം പാകിസ്ഥാനും അസർബൈജാനും തമ്മിലുള്ള സഹകരണം കൂടുതൽ ദൃഢമാകുന്നു. സാമ്പത്തിക ബന്ധങ്ങൾ വർധിപ്പിക്കുന്നതിന്റെ ഭാഗമായി, അസർബൈജാൻ പാകിസ്ഥാനുമായി 200 കോടി ഡോളറിന്റെ നിക്ഷേപ കരാറുകളിൽ ഒപ്പുവെച്ചു. പാകിസ്ഥാൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഷെഹ്ബാസ് ഷെരീഫും അസർബൈജാൻ പ്രസിഡന്റ് ഇൽഹാം അലിയേവും തമ്മിൽ നടന്ന ഉഭയകക്ഷി കൂടിക്കാഴ്ചയ്ക്ക് ശേഷമാണ് ഈ കരാറുകൾ ഒപ്പിട്ടത്. അസർബൈജാൻ ആതിഥേയത്വം വഹിച്ച ഇക്കണോമിക് കോ-ഓപ്പറേഷൻ ഓർഗനൈസേഷൻ ഉച്ചകോടിയുടെ ഭാഗമായാണ് ഈ കൂടിക്കാഴ്ച നടന്നത്.

അസർബൈജാനിലെ ഖാൻകെൻഡിയിൽ വെച്ച് പാകിസ്ഥാൻ ഉപപ്രധാനമന്ത്രിയും വിദേശകാര്യ മന്ത്രിയുമായ ഇഷാഖ് ദാറും അസർബൈജാൻ സാമ്പത്തിക മന്ത്രി മികായിൽ ജബ്ബറോവും ചേർന്നാണ് കരാറിൽ ഒപ്പുവെച്ചത്. ഈ ചടങ്ങിന് ഷെരീഫും അലിയേവും സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു. ഈ കരാർ രാജ്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള വ്യാപാര-നിക്ഷേപ ബന്ധങ്ങളെ ചരിത്രപരമായ തലത്തിലേക്ക് ഉയർത്താനുള്ള ശ്രമത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്. അലിയേവിന്റെ പാകിസ്ഥാൻ സന്ദർശന വേളയിൽ കൂടുതൽ വിശദമായ കരാറുകൾ ഒപ്പിടാൻ സാധ്യതയുണ്ടെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. സന്ദർശനത്തിന്റെ തീയതികൾ ഇതുവരെ പ്രഖ്യാപിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിലും, ഈ വർഷം തന്നെ അത് നടക്കുമെന്നാണ് സൂചന.

പാകിസ്ഥാൻ-അസർബൈജാൻ ബന്ധം: പ്രതിരോധവും സാമ്പത്തികവും

പാകിസ്ഥാനും അസർബൈജാനും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം സമീപ വർഷങ്ങളിൽ ശക്തമായിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യയുമായുള്ള സമീപകാല സംഘർഷങ്ങളിൽ അസർബൈജാൻ പാകിസ്ഥാന് പിന്തുണ നൽകിയിരുന്നു. ഇരു രാജ്യങ്ങൾക്കും ശക്തമായ പ്രതിരോധ സഹകരണമുണ്ട്, ഇത് ഇപ്പോൾ സാമ്പത്തിക മേഖലയിലേക്കും വ്യാപിപ്പിക്കാനാണ് ലക്ഷ്യം. ഇതിന്റെ ഭാഗമായാണ് 200 കോടി ഡോളറിന്റെ നിക്ഷേപ കരാർ. ഈ സഹകരണം ഇരു രാജ്യങ്ങൾക്കും സാമ്പത്തിക വളർച്ചയ്ക്ക് വഴിയൊരുക്കുമെന്നാണ് വിലയിരുത്തൽ.

ഇന്ത്യ-അസർബൈജാൻ ബന്ധം: വിനോദസഞ്ചാരവും വ്യാപാരവും

ഇന്ത്യയും പാകിസ്ഥാനും തമ്മിലുള്ള സംഘർഷത്തിൽ പാകിസ്ഥാന് പിന്തുണ നൽകിയ രണ്ട് രാജ്യങ്ങളാണ് തുർക്കിയും അസർബൈജാനും. ഇതിന്റെ ഫലമായി, ഇന്ത്യൻ വിനോദസഞ്ചാരികൾ ഈ രാജ്യങ്ങളെ ബഹിഷ്കരിക്കാൻ തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യൻ വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയത്തിന്റെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം, 2023-ൽ അസർബൈജാന്റെ അസംസ്കൃത എണ്ണയുടെ മൂന്നാമത്തെ വലിയ വിപണിയാണ് ഇന്ത്യ. അസർബൈജാന്റെ മൊത്തം അസംസ്കൃത എണ്ണ കയറ്റുമതിയുടെ 7.6% ഇന്ത്യയിലേക്കാണ്. 2023-ൽ ഇന്ത്യ 10,000 കോടി രൂപയിലധികം മൂല്യമുള്ള എണ്ണ അസർബൈജാനിൽ നിന്ന് ഇറക്കുമതി ചെയ്തു.

2005-ൽ 50 മില്യൺ ഡോളറായിരുന്ന ഇന്ത്യ-അസർബൈജാൻ ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരം 2023-ൽ 1.435 ബില്യൺ ഡോളറായി വളർന്നു. ഇതോടെ ഇന്ത്യ അസർബൈജാന്റെ ഏഴാമത്തെ വലിയ വ്യാപാര പങ്കാളിയായി. അസർബൈജാനിൽ നിന്നുള്ള ഇന്ത്യയുടെ ഇറക്കുമതി 1.235 ബില്യൺ ഡോളറും കയറ്റുമതി 201 മില്യൺ ഡോളറുമാണ്. എന്നാൽ, അസർബൈജാന്റെ പാകിസ്ഥാൻ-അനുകൂല നിലപാട് ഇന്ത്യയുമായുള്ള ബന്ധത്തെ ബാധിക്കുന്നുണ്ട്.

ഭാവി: വെല്ലുവിളികളും സാധ്യതകളും

അസർബൈജാന്റെ പാകിസ്ഥാൻ-അനുകൂല നിലപാട് ഇന്ത്യയുമായുള്ള വ്യാപാര-നയതന്ത്ര ബന്ധങ്ങളിൽ വെല്ലുവിളികൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നുണ്ട്. എന്നാൽ, ഇന്ത്യയുടെ എണ്ണ ഇറക്കുമതിയിൽ അസർബൈജാന്റെ പ്രാധാന്യം കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, ഈ ബന്ധം പൂർണമായി ഉപേക്ഷിക്കാൻ സാധ്യതയില്ല. അതേസമയം, പാകിസ്ഥാനുമായുള്ള അസർബൈജാന്റെ സാമ്പത്തിക-പ്രതിരോധ സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നത് തുടരുമെന്നാണ് സൂചനകൾ.

Pakistan and Azerbaijan have signed a $2 billion investment deal to boost economic cooperation, following a bilateral meeting between Pakistani PM Shehbaz Sharif and Azerbaijani President Ilham Aliyev during the Economic Cooperation Organization Summit. The agreement was formalized in Khankendi by Pakistan’s Deputy PM Ishaq Dar and Azerbaijan’s Economy Minister Mikayil Jabbarov. This move strengthens Pakistan-Azerbaijan ties, especially after Azerbaijan supported Pakistan in recent India-Pakistan tensions. India, a major buyer of Azerbaijani crude oil (7.6% of exports in 2023), faces strained relations as Indian tourists boycott Azerbaijan and Turkey. India-Azerbaijan bilateral trade reached $1.435 billion in 2023, but Azerbaijan’s pro-Pakistan stance may impact future ties.